Nederlanders eten gemiddeld 10 gram zout per dag, het dubbele van wat goed voor je is. ‘Dat is een groot probleem’, zegt Jaap Seidell, hoogleraar voeding aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Tijdens het interview met Jaap Seidell valt meerdere keren het woord ‘sluipmoordenaar’ – niet meteen een term die je associeert met een voedingswetenschapper die uitlegt wat de negatieve gevolgen zijn van te veel zout. Het is een feit dat we veel te veel, en veel te zout eten. Daardoor heb je grotere kans op een te hoge bloeddruk, met bijvoorbeeld een beroerte of een hartinfarct tot gevolg. ‘Een hoge bloeddruk is echt een sluipmoordenaar’, zegt Seidell. ‘Vooral omdat de meeste mensen niet weten dat ze het hebben en het ook niet echt voelen. Een hoge bloeddruk hangt samen met te veel zout, stress, alcohol, drop en overgewicht. En aan de andere kant te weinig groenten, fruit en zuivel. Een gezonde leefstijl in het algemeen, dat helpt je bloeddruk het beste.’
Waarom eten we eigenlijk zout?
‘We hebben natrium nodig. Ons lichaam kan niet zonder. Te weinig zout leidt tot spierverslapping en uiteindelijk kan je in een coma raken.
Mensen kunnen ontregeld raken door koude winters
Biowetenschapper Esmée Essers ontdekte dat de omgevingstemperatuur echt invloed heeft op onze gezondheid.
Wat veel mensen niet weten, is dat zout in natuurlijke voedingsmiddelen best schaars is. In verschillende Afrikaanse landen wordt het nog steeds gebruikt als betaalmiddel en het woord ‘salaris’ is afkomstig van zout. Lang geleden betaalden de Romeinen hun soldaten uit in zakjes zout. We hebben zout dus nodig, het is schaars en automatisch vinden we het daarom lekker.’
En dus wordt overal zout ingestopt.
‘De voedingsindustrie weet het, dus ja. Wij vinden chips lekker omdat het zout is. Dat geldt ook voor brood en soep. En niet een beetje, maar heel veel. Tweeduizend jaar geleden hadden we gebrek aan zout en nu het omgekeerde: een chronische zoutoverdaad.’
Hoe komt dat?
‘De hoeveelheid zout die we binnenkrijgen, komt voor 80 procent uit bewerkte voedingsmiddelen. Van ketchup tot koekjes, overal is zout aan toegevoegd. Het gaat er niet zozeer om dat je het zoutvaatje niet meer op tafel moet zetten, maar je moet gewoon minder bewerkt voedsel eten. De belangrijkste bronnen in het Nederlands voedingspatroon zijn brood, kaas en vleeswaren.’
Zout eten leidt tot een te hoge bloeddruk, en dan gaat het toch vooral om de disbalans tussen natrium en kalium?
‘Veel zaken die in ons lichaam gebeuren, worden op een ongunstig manier beïnvloed door een hoge natriuminname. Dat komt door een verstoring van de natrium-kalium-balans. Kalium zit in groente en andere plantaardige producten, terwijl je natrium treft in allerlei bewerkte producten. We eten meer natrium dan dat we kalium binnenkrijgen. Aan soep met veel groente mag je best een beetje zout aan toevoegen, want dat is in balans. Maar in chips, brood of kaas zit geen kalium, alleen natrium.
Recente studies hebben overigens uitgewezen dat als je natriumzout vervangt door kaliumzout de bloeddruk bij mensen daalde, ondanks dat ze evenveel zout aten. Ter illustratie, in Nederland hebben veel mensen een te hoge bloeddruk en de helft van de zestigplussers gebruikt bloeddrukverlagende medicatie.’
Qua zoutinname is de Nederlander hardleers. We eten gemiddeld 10 gram zout per dag, dat is het dubbele van wat goed voor je is.
‘Dit heeft alles te maken met smaak. We hebben een aangeboren voorkeur voor zout en als je chips, soep of kaas eet, dan krijg je een dopaminerespons. Het is lekker en je voelt je fijn. Zout went snel en je gaat er ook naar verlangen. Maar het kan ook anders. In Finland voeren ze een zoutverlagingsbeleid, met bijvoorbeeld bijna geen zout in het brood of de soep. Bij de eerste hap brood denk je: wat flauw. Maar daar zijn de mensen er gewoon aan gewend. Je zou ook hier geleidelijk het zoutgehalte in producten kunnen verminderen, zodat men eraan went en vervolgens doorkrijgen dat zout eigenlijk helemaal niet zo lekker is.’
Moet de overheid ingrijpen?
‘De fabrikanten zijn echt het probleem, want zout zit vooral in bewerkt voedsel. Er zijn afspraken gemaakt tussen het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, voedselfabrikanten en de supermarkten om het zoutgehalte in de voeding te verlagen. Maar een fabrikant doet dat niet vrijwillig, want dan vindt de consument jouw product minder lekker en koopt hij de chips van de concurrent. De overheid moet het dus niet aan een individuele fabrikanten overlaten, maar een norm stellen.’
Gaat dat gebeuren?
‘De overheid is als de dood voor betutteling. Maar we weten dat er gezondheidsbeschermende maatregelen nodig zijn, omdat die te hoge zoutinname bijdraagt aan een epidemie van hoge bloeddrukken. De tijd van vrijwillige afspraken tussen allerlei partijen van de voedingsmiddelindustrie zou voorbij moeten zijn. De overheid zou met de vuist op tafel moeten slaan en de maximum zoutgrens moeten aangeven.’
Een zouttaks?
‘Ik zie liever een taks hebben op producten die te veel zout bevatten. Zout stimuleert overconsumptie. Als je in de horeca een bakje pinda’s bestelt, ga je meer drinken. Patat zonder zout worden minder gegeten dan met zout. Zo simpel is het.’
Hoe is het zoutgebruik in huize Seidell?
‘Ik let er zeker op. Ik eet brood en kaas met minder zout en we hebben nooit een zoutvaartje op tafel staan. Maar toch krijg ook ik nog steeds te veel zout naar binnen. Ik noem dat het sluipzout, dat overal inzit en je eet zonder dat je er erg in hebt. Als je in een restaurant eet, kan je moeilijk de keuken in lopen om aan de kok te vragen om mijn portie zonder zout te bereiden.’
Wat zou uw advies zijn als mensen willen minderen?
‘Het DASH-dieet: Dietary Approaches to Stop Hypertension. Op deze manier eten mensen minder zout en meer kalium. Neem vooral veel onbewerkt voedsel zoals verse groente, fruit , volkoren granen, noten, peulvruchten, halfvolle of magere zuivel, gevogelte en vis. Dit is effectiever dan het zoutvaatje van tafel te halen.’
