Nederland voert volgend jaar bronbelasting in op royalty’s en rentebetalingen. Het zal het einde zijn van de vele brievenbusfirma’s die zich in Nederland hebben gevestigd, zegt hoogleraar Arjan Lejour. ‘Het wordt stil aan de Zuidas.’
Het net om de brievenbusfirma’s sluit zich. Begin 2019 haalde het Europese Hof van Justitie een forse streep door internationale kunstmatige fiscale constructies die enkel zijn gericht op belastingontwijking, lees de brievenbusfirma’s. En vlak voor kerst keurde de Eerste Kamer een wetsvoorstel goed waardoor Nederland per 2021 een bronbelasting zal invoeren op royalty- en rentebetalingen naar belastingparadijzen. Arjan Lejour, hoogleraar belasting en openbare financiën van Tilburg University, verklaart de strijd tegen de brievenbusfirma nader.
Zullen wij ooit een supernova zien aan de nachthemel?
Sterrenkundejournalist Govert Schilling maakt je wegwijs aan het firmament. Wat valt er te zien in november 2024?
Hoe staat Nederland er voor als doorsluisland?
‘We staan in de top 3 van de wereld, net als het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg. Brievenbusfirma’s zijn veelal dochterbedrijven van multinationals, die hier alleen statutair gevestigd zijn. Daar hebben we er naar schatting 15.000 van in Nederland, waarvan duizenden op de Parnassusweg in Amsterdam. Zij hebben maar één doel: geld afkomstig van het buitenlandse moederbedrijf doorsluizen naar de echte belastingparadijzen, waar de winst nauwelijks belast wordt.
Buitenlandse multinationals maken graag gebruik van Nederland als sluiproute, omdat veel andere Europese landen een bronbelasting heffen, wanneer de royalty’s en rentestroom rechtstreeks in een belastingparadijs als Bermuda belanden. Nederland doet dat nog niet. Daarnaast kunnen royalty’s en rente zonder belasting te betalen van andere Europese landen naar Nederland gesluisd worden, omdat die stroom vanwege de EU-regels niet belast mag worden.
Er stroomde in 2016 4200 miljard euro buitenlandse investeringen vanuit het buitenland door ons land, dat is bijna zes keer de omvang van onze economie, van 800 miljard euro. Tachtig procent van die 4200 miljard euro belandt niet in onze economie, maar wordt doorgesluisd.’
Wat houdt die nieuwe belastingwetgeving precies in?
‘In 2021 wordt er een belasting van naar verwachting 21,7 procent ingevoerd op rente en royalty’s naar belastingparadijzen, gelijk aan het tarief van de vennootschapsbelasting. Royalty’s zijn vergoedingen voor intellectuele eigendomsrechten, zoals boeken, patenten op uitvindingen en muziek. Denk bijvoorbeeld aan de inkomsten van U2, dat in Amsterdam een brievenbusfirma heeft zitten omdat Nederland geen belasting op royalty’s heft. Dus laat Bono die inkomsten van de band naar Nederland komen, om ze van hieruit naar een belastingparadijs te sluizen. Google heeft op die manier 20 miljard euro aan royalty’s voor hun zoek algoritme van Ierland via Nederland naar Bermuda gesluisd, waar zogenaamd de intellectuele eigendom van dat zoekalgoritme staat geparkeerd. Voor U2 en Google is het straks niet meer interessant hun geld door Nederland te sluizen.
Nederland heft ook geen belasting op rentebetalingen die het land uitgaan. Multinationals maken daar gebruik van. Om zo min mogelijk belasting te betalen creëren zij dochtermaatschappijen in verschillende landen die geld van elkaar lenen. Heel toevallig leent dan een dochter uit een land met een hoge winstbelasting, bijvoorbeeld Duitsland, heel veel geld van een dochter uit Bermuda. De Duitse dochter betaalt daar een flinke rente voor. Die de winst drukt. Gevolg: de Duitse dochter betaalt minder belasting. De uitlenende dochter in Bermuda maakt als gevolg van de ontvangen rente wel meer winst, maar dat is geen probleem, want in Bermuda is de winstbelasting te verwaarlozen. Ook hier was Nederland doorsluisland, en daar komt straks een eind aan, voor zover het om financiële stromen naar belastingparadijzen gaat.
De aandacht voor het fenomeen brievenbusfirma is overigens pas na de eeuwwisseling op stoom gekomen. We maakten ons vroeger als maatschappij veel minder druk over vermogens- en inkomensverschillen. Na de economische crisis van 2008 is er veel meer focus gekomen op de bedrijven die nauwelijks belasting betalen. Inkomen uit arbeid, lees de burger, wordt in Nederland veel zwaarder belast dan de bedrijven met hun winstbelasting. Dat is een zorgwekkende ontwikkeling.’
Blijft Nederland berooid achter na de vlucht van de brievenbussen?
Lejour schiet in de lach. ‘We krijgen er een betere internationale reputatie door. Het vestigingsklimaat voor de multinational zal niet ongunstiger worden. Belastingtarieven zijn een van de factoren om een bedrijf hier te vestigen. Een stabiel land met een hoogopgeleide bevolking en een goede logistiek is minstens zo belangrijk. We lopen geen geld mis, want die brievenbussen betaalden toch al geen belasting. We gaan naar verwachting ook geen geld verdienen aan de bronbelasting, de belastingontwijkers doeken hun brievenbussen op en proberen het in een ander land. Interessant, want in Europa kan dat lastig worden gelet op de jurisprudentie van het Europese Hof.
Voor de trustkantoren aan de Amsterdamse Zuidas, die al die duizenden brievenbusfirma’s beheren, zal het een kleine ramp worden. Het wordt stil aan de Zuidas. Misschien kunnen ze woningen maken van de vrijgekomen kantoorruimte. Ik heb geen idee hoeveel ruimte die innemen. Veel zal het niet zijn. Van reële bedrijfsvoering is geen sprake. Het bekende verhaal van een tafel, een stoel en een plastic plant.
Als landen mondiaal gaan samenwerken en er geen sluiproutes meer zijn, verwacht ik dat Nederland 4 tot 10 procent meer vennootschapsbelasting zal binnenhalen. Dat is 1 tot 2 miljard euro extra inkomsten. Ten opzichte van de totale belastinginkomsten van jaarlijks 200 miljard euro is dat niet veel, maar het is wel mooi meegenomen.
Daarnaast moeten we de digitalisering van de economie goed in de gaten houden. Het is steeds makkelijker om vermogen in een ander land te stallen. Kijk maar naar de zoekmachine van Google, die is louter digitaal. Voor bedrijven is belasting betalen een kostenpost, en die elimineren ze het liefst. Het blijft een wedloop tussen overheden en bedrijven.’
Dit artikel verscheen op 25 januari 2020 in het Parool.