Wie de dunne matjes, gehorige tenten en het plakkerige huid-op-huidcontact zat is, kan zijn/haar/hun hart ophalen op het Lowlands Science-terrein. Daar kan je namelijk heerlijk achter een roodfluwelen gordijntje naar pornografie kijken. Nee, echt. In de Pornfessions-booths van cultuursocioloog Samira van Bohemen en haar collega’s van het Erasmus Love Lab liggen de erotische dvd’s al klaar. Met hun sekspositieve onderzoek hopen zij meer te leren over de pornovoorkeuren van de Lowlandsbezoeker.
Elk jaar brengt online pornowebsite Pornhub.com een jaaroverzicht uit. Daarin vind je niet alleen welke zoekopdrachten wereldwijd het meest worden gebruikt op de site (in 2023 was dat onder andere ‘hentai’, ‘MILF’ en ‘Big Tits’), maar kan je ook per geslacht, leeftijd en land zoeken. Mocht je je, net als ik, afvragen hoe het er in Nederland voor staat: ‘MILF’ prijkt – net als vorig jaar overigens – op nummer 1, terwijl ‘lesbian’ en ‘big ass’ plek 2 en 3 innemen.
Het zal je niet verbazen dat de nodige stereotypen rondom gender en seksualiteit voorkomen in populaire zoekopdrachten op online pornosites. Stereotypen zijn generalisaties waarbij we bepaalde groepskenmerken ook toeschrijven aan individuen. Zo zijn vrouwen in de slaapkamer of onderdanig of sletten, en worden mannen gedreven door een haast onverzadigbaar libido. Aziatische vrouwen zijn exotisch en zwarte mannen dominant. Samira van Bohemen – een ‘rasechte socioloog’, in haar eigen woorden – doet onderzoek naar dit soort gender- en etnisch-bevestigende stereotypen en waar die vandaan komen. ‘Stereotypen hebben een sociale achtergrond, en een geschiedenis. Het heeft alles te maken met heersende denkbeelden over seksualiteit. En met wat mensen ‘normaal’ of ‘erotisch’ vinden.’
‘We moeten tolken waarschuwen voor plaatsvervangend trauma’
Veel tolken weten niet dat ze tijdens hun beroep te maken kunnen krijgen met plaatsvervangend trauma. Daardoor lopen ze vaker mentale en fysieke schad ...
Internalisatie
Mensen die online porno kijken zijn op zoek naar de snelste manier om aan hun trekken te komen; stereotypen helpen daarbij door kijkers een herkenbare verhaallijn te bieden. Nadenken over de koloniale herkomst van de ‘BBC’ of over sekseongelijkheid in onze huidige maatschappij staat op dat moment niet hoog op hun prioriteitenlijstje. Toch is juist dit snelle gemak, samen met de lichamelijke internalisatie van sociale denkbeelden in dat wat we aantrekkelijk of opwindend vinden, precies wat seksualiteit zo interessant maakt voor sociologen als Van Bohemen. ‘Als je zoekt naar dit soort stereotypische termen om tot een orgasme te komen, raken ze onbewust verankerd in je lichaam.’
Ze vergelijkt het met muziek. ‘Waarom vind je de ene soort muziek aantrekkelijk en de andere soort minder? Dat is voor mensen vaak moeilijk uit te drukken, maar ze voelen het wel; het heeft ook fysieke gevolgen. Als je iets mooi vindt, zet je huid uit, gaat je hartslag omhoog… Maar uiteindelijk zijn dat allemaal dingen die we onszelf hebben aangeleerd. We hebben geleerd bepaalde tonen en muzikale verhaallijnen mooi of lelijk, vrolijk of ontroerend, te vinden.’ Hetzelfde geldt dus voor het kijken van porno.
Pornfession
Wat zeggen deze stereotyperende voorkeuren dan over ons? En welke rol spelen ze in de beleving van seksualiteit en plezier? Met die vragen staat Van Bohemen dit jaar op Lowlands Science. En ze komt niet alleen: ze neemt psychologen, een neurowetenschapper en zelfs een software-engineer mee. ‘Seksualiteit is een biologisch-psychologisch-sociologisch construct’, legt ze uit. ‘Zelfs dingen die aanvoelen als een extreem persoonlijke keus – zoals welke porno je aanzet – zijn sociaal gevormd. Er bestaan veel theorieën over die sociale kant, maar het is eigenlijk nooit goed in kaart gebracht. Dat ligt vooral aan de scheiding tussen die drie disciplines. De onderzoeksmethodes die we nodig hebben, bestaan niet in de sociologie; de theorieën die we nodig hebben, zijn minder goed bekend onder biologen en psychologen. Wat we nodig hebben is interdisciplinair onderzoek, de krachten bundelen.’
En dus staan er op het festivalterrein straks zes pornfession-hokjes, waar Lowlandsbezoekers hun wildste fantasieën anoniem kunnen opbiechten aan een pornopriester. Ook vullen ze een vragenlijst in en worden hun lichamelijke reacties tijdens het kijken van zowel gender stereotypische porno als niet-stereotyperende porno gemeten. Specifieke verwachtingen heeft Van Bohemen nog niet. ‘Ik ben alleen maar héél erg nieuwsgierig’, lacht ze.
Elk jaar vinden er wetenschappelijke onderzoeken plaats op muziekfestival Lowlands. New Scientist is partner van Lowlands Science. Wij delen van tevoren wat er gaat gebeuren, en waar je als festivalbezoeker allemaal aan mee kan doen. Lowlands 2024 vindt plaats op 16, 17 en 18 augustus 2024.
