Wie zijn werk goed doet, verdient een beloning, een mooie bonus. Of niet? Je mag toch verwachten dat iemand zijn best doet voor het salaris dat er iedere maand op de bankrekening bijkomt. Nu is in sommige sectoren het bonusbeleid een eigen leven gaan leiden. Ondanks stevige maatregelen in met name de financiële sector doen mensen daar maar met moeite afstand van bonussen. Het luxe gebakje bij speciale gebeurtenissen is inmiddels een onmisbaar toetje bij het lunchpakket. Tja, met de gevolgen van de bankencrisis mag je haast hopen dat het gebakje plaatsmaakt voor droog brood.

Andere sectoren worstelen ook met bonussen. Nu lijkt het logisch dat een beloning nut heeft. Doorgaans krijgen mensen een bonus voor bovenmatige inspanningen of resultaten. Dat werkt vervolgens als een stimulans voor zowel de beloonde, als voor zijn collega’s. Het is als het plakplaatje of het stempeltje dat de juf op lagere school uitdeelde voor een rijtje goed uitgevoerde sommen of een foutloos geschreven dictee. Maar werkt het ook zo?

In de British Medical Journal hebben Australische artsen onlangs een blik geworpen op het bonussysteem. Al in 2004 was er in Engeland een beoordelingslijst voor huisartsen opgesteld, met 147 indicatoren. Met een goede score kon een arts zijn inkomen met wel 25 procent verhogen. Voorbeelden zijn het registreren van rookgedrag van patiënten en het op niveau brengen van bloeddruk en cholesterolniveaus. In de VS en Australië zijn vergelijkbare initiatieven van de grond gekomen.

LEES OOK

Wat als je personal coach een tablet is?

Wie thuis online een sportcursus volgt, plukt daar net zo goed de vruchten van als wie samen met anderen op locatie sport.

Geturfd
Het is een succes, als je tenminste kijkt naar de jaarlijkse kosten van het systeem in Engeland, 1,3 miljard euro. Niet iedereen is daarvan overtuigd. Paul Glasziou, van de Australische Bond University, en zijn collega’s twijfelen aan het effect van financiële beloningen op motivatie en taakuitvoering. Onderzoeken daarnaar in de gezondheidszorg spreken elkaar in ieder geval tegen. Bij het nagaan van vier systematische reviews bleek vreemd genoeg dat in geen van de gevallen was gekeken naar de gevolgen voor patiënten. Er was enkel geturfd welke handelingen de huisartsen hadden uitgevoerd.

In een bijdrage in dezelfde uitgave van de British Medical Journal gaan enkele Amerikaanse artsen nog verder. Die stellen dat financiële prestatiebeloningen de motivatie kunnen ondermijnen waardoor artsen niet meer naar behoren presteren. Daarnaast vindt er misbruik van het systeem plaats.

Beloning achteraf is blijkbaar niet zaligmakend, of zelfs contraproductief. Is het dan mogelijk om mensen vooruit te belonen? Ja, blijkt uit onderzoek door economen van de University of Chicago. Zij bekeken de prestaties van leraren op lagere scholen in Chicago Heights, 50 kilometer ten zuiden van Chicago. Dat is een sociaal zwakkere gemeenschap, waar bijna 98% van de ruim 3000 schoolkinderen recht heeft op een gratis of goedkoop lunchpakket. De schoolresultaten liggen onder het gemiddelde in de staat Illinois.

Wiskundetest
150 van de 160 leraren in het district deden mee aan het experiment. Die werden lukraak verdeeld in vier groepen. Een groep was een controlegroep, een andere groep kreeg $4000,00 aan het begin van het schooljaar, de derde groep kon maximaal $4000,00 aan het eind van het jaar ontvangen en de vierde groep bestond uit leraren die in teams werkten. De leraren in de tweede groep wisten dat ze geld moesten terugbetalen als ze faalden, terwijl bij de derde groep de eindejaarsbonus naar gelang de prestaties toenam.

Enkele economen ontwikkelden een formule die de resultaten van leerlingen vertaalt naar wat een leraar presteert. De beloning was gebaseerd op een beloning van $80,00 voor elke procent toename bij een gestandaardiseerde wiskunde- en rekentest.

Wat bleek: juist bij die leraren die aan het begin van het schooljaar vierduizend dollar ontvingen, presteerden de leerlingen beduidend beter. Bij de leraren die in aanmerking kwamen voor een bonus aan het eind van het jaar, liet de test geen verbetering van het scoringspercentage zien.

Blijkbaar is een bonus alleen onvoldoende stimulans. Angst is een veel sterkere drijfveer, en in dit geval is het de vrees dat je de bonus weer moet inleveren. 4000 dollars in de hand zijn meer waard dan 4000 dollars in de lucht.