In het nieuwe boekje CoronA tot Z laat New Scientist-hoofdredacteur Jim Jansen zesentwintig Nederlandse topwetenschappers aan het woord over thuiswerken en quarantaine, over veranderende sekslevens en Zoom – termen die onlosmakelijk met 2020 verbonden zullen blijven. Cabaretier Dolf Jansen columniseert op eigen wijze over dezelfde onderwerpen. Als gratis voorproefje, de letters J, S en X.
J – Journalistiek
Mark Deuze, hoogleraar journalistiek aan de Universiteit van Amsterdam: ‘De journalistiek in een ongelofelijk stressvol beroep en nu met corona is het nog veel erger geworden. Twee onlangs gehouden enquêtes wijzen uit dat driekwart van de journalisten vindt dat corona van invloed is op hun geestelijke gezondheid. Je bent namelijk verslaggever van iets waar je zelf onderdeel van bent. En dat iets is traumatisch. Omdat je niet naar je werk kunt, of omdat vrienden en familie ziek zijn.
Het is niet toevallig dat de Wereldgezondheidsorganisatie in februari aankondigde dat de pandemie een parallel had met een ‘infodemie’. Dat klopt, want wat er in de echte wereld gebeurt, is niet anders dan wat er in de virtuele wereld gebeurt. Deze twee werelden lopen helemaal door elkaar heen.
Nieuwe vaccins tegen veroudering lijken ziekten als alzheimer te voorkomen
Onderzoekers werken aan vaccins die ziekten zoals kanker en alzheimer een halt moeten toeroepen. Wat mogen we hiervan verwachten?
Als ik kijk hoe de Nederlandse journalistiek het afgelopen halfjaar heeft gewerkt, dan kan ik alleen maar zeer tevreden zijn. Helaas moet ik er meteen aan toevoegen dat het helemaal niets uitmaakt. De media hebben verslag gedaan, waren een vraagbaak en zorgden voor verpersoonlijking van het nieuws door bijvoorbeeld met de kroegbaas op de hoek te gaan praten. Alles wat de journalistiek had kunnen doen, is gedaan onder idioot ingewikkelde omstandigheden. Maar het wrange is dat het er niet toe lijkt te doen. Kijk hoe mensen op sociale media twijfelen aan het virus, de maatregelen en de journalistiek. Alles wordt in twijfel getrokken. In een klassieke mediaomgeving biedt de journalistiek daar een gedegen antwoord op. Dat hebben ze gedaan en dat is niet genoeg. Een Australische collega zei een aantal maanden terug: ‘The truth is not enough.’ Dat is frustrerend.’
Dolf Jansen: ‘Midden in het stuk van Mark Deuze staan zinnen die, mits goed getimed, een grap zouden kunnen zijn: ‘Als ik kijk hoe de Nederlandse journalistiek het afgelopen halfjaar heeft gewerkt, dan kan ik alleen maar zeer tevreden zijn. Helaas moet ik er meteen aan toevoegen dat het helemaal niets uitmaakt.’ Het is nogal wat, zo je best doen, zulke goede stukken schrijven en reportages maken, en dan toch je zuurstof moeten delen met feitenontkenners, complotgekkies en Lange Frans-wappies. Omdat feiten, waar de journalistiek zo graag mee werkt, voor een deel van de mensen niks meer betekenen. The truth is not enough, inderdaad, waar je natuurlijk aan toe zou willen voegen IF THAT’S NOT ENOUGH FOR YOU… WHAT THE FLYING FUCK DO YOU WANT FROM ME THEN?! Maar daar ben je natuurlijk te beschaafd voor.
Zelf maak ik al 31 jaar theatervoorstellingen over de wereld, het nieuws, onze eigen verantwoordelijkheid voor die wereld (en de aarde, ook), gelardeerd met mijn eigen vaak komische tekortkomingen. Ik heb de conclusie dat het helemaal niets uitmaakt zeker nog niet getrokken.’
S – Seks
Linda Duits, gespecialiseerd in genderstudies, onder meer verbonden aan de Universiteit Utrecht: ‘Seks is goed voor de gezondheid. Zowel fysiek als geestelijk. Als we seks hebben, dan komen er allerlei fijne stofjes en hormonen vrij. Dit geldt niet alleen voor seks, maar ook bijvoorbeeld voor intimiteit en aanraking in brede zin.
De semi-lockdown waarin we ons bevinden, is volstrekt nieuw, omdat we nooit een periode hebben meegemaakt waarin elkaar aanraken eigenlijk verboden is. De gevolgen zijn legio: depressie, stress en een staat van totale neerslachtigheid.
Voor iedereen is corona vreselijk, maar ik heb te doen met de jongeren. Rutgers heeft onlangs onderzoek gedaan en zeven op de tien jongeren heeft aangegeven dat het slecht gaat met hun seksuele welzijn. De gevolgen zijn ongewis, maar wat we wel weten is dat jongeren steeds later – dat is nu achttien – voor het eerst seks hebben. Dit ligt aan digitalisering – als je meer online bent, kun je niet ‘in real vunzen’ – en jongeren zijn onzekerder geworden. Het zou kunnen dat deze trend door corona verder wordt versterkt. Als je jong bent, moet je bij elkaar zijn om te experimenteren. Dat mag grotendeels niet. Een gevolg kan zijn dat jongeren hierdoor nog meer moeite hebben om te flirten en te proberen: van de eerste hand op een been tot echte seks.
Ook persoonlijk heb ik het er zwaar mee. Ik heb geen vaste partner en ik merk dat ik weinig zin in heb om met iemand te gaan wandelen, bijvoorbeeld. Ik kijk ernaar uit dat de horeca weer opengaat.’
Dolf Jansen: ‘Lastig, voor mij. Om over seks te schrijven. Het is natuurlijk niet een onderwerp dat in comedy gebruikelijk is. En gezien mijn leeftijd ga ik ervan uit dat jij, als lezer, ervan uitgaat dat ik helemaal geen seks…
Nou, daarover gesproken, ik herinner me dat het RIVM, ergens in het voorjaar, ging uitleggen wat thuisquarantaine eigenlijk inhoudt. Natuurlijk, thuisblijven en afstand houden. Waarbij opgemerkt dat niet iedereen een huis en/of een thuissituatie heeft waarin afstand houden zomaar even mogelijk is, maar goed, stel dat dat lukt. Dan kwam daarbij, vanuit Bilthoven: geen beddengoed delen, geen koppen, glazen, borden en bestek delen, én je hebt geen seks. Ik las dat en realiseerde me: ik zit al twaalf jaar in thuisquarantaine, uitroepteken. Oké, toch iets van comedy. Waarbij ik me elk moment realiseer hoe ingrijpend deze periode is, en hoe ingrijpend de maatregelen die erbij horen zijn. Dicht bij elkaar zijn, aanraken, intimiteit, seks in al zijn (vaak legale) verschijningsvormen: het is van levensbelang, het maakt ons mens. En ik ben dan weer een mens die van de naar ik aanneem volstrekt wetenschappelijke term ‘in real vunzen’ heel erg blij wordt. Ik wens jullie dat allemaal toe.’
X-chromosoom
Alexander Hoischen, geneticus aan het Radboud UMC in Nijmegen: ‘Het x- en het y-chromosoom zijn de zogenoemde geslachtschromosomen. De aanwezigheid van het y-chromosoom bepaalt of je een man bent. Mensen met twee x-chromosomen zijn vrouw en als je een x- en een y-chromosoom hebt, ben je man.
Er zijn een aantal algemene factoren op te noemen waardoor je meer kans hebt om ernstig ziek te worden van een sars-cov-2-besmetting of – nog erger – om covid-19 te krijgen. Als je man bent, of chronisch ziek of op leeftijd, dan is die kans groter. Daarnaast spelen genetische factoren een rol.
Deze zomer deden we een spectaculaire ontdekking. Mijn klinische collega’s uit Maastricht en Nijmegen wezen erop dat er geheel toevallig twee keer twee broers waren opgenomen met ernstige klachten. Bij covid-19 is het heel bijzonder dat jonge mensen zo ziek worden en naar de IC moeten. En dat het twee keer binnen een familie gebeurt, maakt het nog bijzonderder. Dit is geen toeval, dacht ik als geneticus. Er moet een DNA-verandering op hun X-chromosoom liggen die de kans groter maakt dat ze ziek worden.
We zijn een onderzoek gestart en hebben de genen in kaart gebracht die een rol spelen bij het afweersysteem. Zo kwamen we een gendefect in het gen tlr7 op het spoor, wat staat voor Toll-like receptor 7. Tlr7 maakt normaliter een eiwit aan en zorgt voor de herkenning van het virus. Daarnaast zwengelt het de afweer aan. Dit blijkt bij deze patiënten minder goed te werken. De functie van tlr7 is tot nu toe nooit in verband gebracht met een aangeboren afweerstoornis. Maar ineens zien we dat tlr7 kennelijk essentieel is voor de herkenning van dit coronavirus door de afweercellen van de mens.’
Dolf Jansen: ‘In de loop van dit boekje zit ik geregeld met open mond te lezen wat wetenschappers weten (en nog niet weten), begrijpen (of proberen te begrijpen), onderzoeken, vinden. Ook op deze pagina is dat weer het geval. Dat je door logisch denken iets op het spoor komt, en dat dat grote gevolgen zal hebben voor de gezondheid van mensen. Omdat ‘we’ nu weten dat er verband is tussen tlr7 en een aangeboren afweerstoornis.
Ik zou natuurlijk, op mijn niveau, meer kunnen zeggen over het X-chromosoom, maar sla toch een andere richting in. Voor mij is de X namelijk ook een symbool, en wel voor alles wat ik in mijn (papieren) agenda moest doorstrepen, alle plekken waar ik zou spelen, de bijeenkomsten en congressen waar ik zou spreken, de bandjes die ik zou gaan zien. Tientallen, vele tientallen X-en vullen die agenda, van half maart tot vandaag. En morgen. Oké, op het moment dat ik dit schrijf lijkt het erop dat de cultuursector voldoende (onnodig) is aangepakt, dus ga ik door Doetinchem en Amersfoort en Cuijk en Gouda en Delft en Zaandam en en en… voorlopig zeker geen kruis zetten. Want de behoefte aan een oudejaarsvoorstelling over dit waanzinnige jaar is, denk ik, groter dan ooit.’
