De ‘wij zijn ons brein’-gedachte is al stevig verankerd in ons denken. Maar wat weten we nou écht van wat zich in onze hersenpan afspeelt? Huisarts en wetenschapsfilosoof Arie Bos gaat tegen het ‘neurodeterminisme’ in met Mijn brein denkt niet, ik wel.
We zijn de werking van de hersenen aan het ontrafelen. Dankzij hightech scans zien we welke gebieden welke vaardigheden sturen, en we begrijpen steeds beter dat ons bewustzijn gereduceerd kan worden tot een chemische mix in onze hersenpan. Kortom, wij zijn ons brein.
Precies tegen die ‘wij zijn ons brein’-gedachte gaat huisarts en docent wetenschapsfilosofie Arie Bos in, met Mijn brein denkt niet, ik wel. Bos beschrijft deze gedachte als neurodeterminisme, het idee dat we geheel gedetermineerd zijn door ons brein en dat bij de geboorte vaststaat wie wij zijn. Dit idee is voor veel mensen een opluchting, zoals de vrouw die Bos aan het begin van zijn boek beschrijft: een roker die vrede vindt in de gedachte dat ze niets aan haar rookverslaving kan doen. Dat is nou eenmaal wie zij is, want het is genetisch in haar brein bepaald. Ze steekt dus met een gerust hart nog een sigaret op.
Wie we wel zijn
Maar of onze hersenen bepalen wie wij zijn, is maar de vraag. Kijk maar naar het placebo-effect, dat laat zien dat wij niet gestuurd worden door onze hersenen maar zelf bewust ons brein kunnen sturen. En de hersenen ontwikkelen zich na de geboorte nog enorm, grotendeels bepaald door onze opvoeding en levenservaring. Hoe kan ons lot dan al zo vroeg vaststaan in ons brein?
Naar het antwoord op die vraag, en wie we dan wél zijn als we niet onze hersenen zijn, ging Arie Bos op zoek. Hij legt enigszins complex de werking van de hersenen uit, maar maakt dat steeds begrijpelijk door illustratieve gevalsbeschrijvingen. Hij benadert het brein met een filosofische insteek – wat is bewustzijn? – en betrekt de frontlinie van het neurowetenschappelijk onderzoek, alles om duidelijk te maken dat wij als mens meer zijn dan automaten.
Mijn brein denkt niet, ik wel
Arie Bos
Christofoor Uitgeverij
€ 24,90
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: