Kunnen we ons eigen bloed gebruiken om de verspreiding van ziektes tegen te gaan? Biomedisch wetenschapper Teun Bousema wil malaria de wereld uit helpen en werkt daarom aan een dodelijke cocktail.
‘Goh, werk je nog steeds aan malaria? Dat probleem is toch allang opgelost?’. Die vragen krijgt Teun Bousema, verbonden aan het Radboud universitair medisch centrum in Nijmegen, regelmatig te horen op verjaardagen. Het gaat weliswaar de goede kant op – het aantal malariagevallen in de afgelopen tien jaar gehalveerd – maar de ziekte is nog lang niet uitgeroeid. En dat is precies waar Bousema zijn levenswerk van maakt.
‘Pijn werkt verschillend bij mannen en vrouwen’
Mannen en vrouwen ervaren pijn op een verschillende manier. Artsen moeten zich hier meer van bewust zijn, stelt Esmeralda Blaney Davidson.
Waar eerder onderzoek zich richtte op de overdracht van malaria van mug naar mens, bekijkt hij de andere kant van de cyclus: de verspreiding van malaria van mens naar mug. Hoe raken muggen besmet? En hoe kan dat voorkomen worden? Mede dankzij dit onderzoek is Bousema een van de vijf finalisten van New Scientist Wetenschapstalent 2015.
Bestaande malariapillen genezen weliswaar, maar werken niet tegen de verspreiding van de ziekte. Iemand die genezen is van malaria, draagt de parasieten nog ongeveer twee weken in zijn bloed en kan dus nog steeds muggen besmetten. Op die manier blijven de malariaparasieten ‘in het circuit’.
Giftig
Tijdens hun onderzoek deden Bousema en collega’s op een bijzondere ontdekking. ‘We gebruikten een vlooienmiddel uit de veterinaire industrie in de malariamedicijnen. Compleet veilig voor mensen. Het middel doet niks met de malariaparasiet, maar het maakt je bloed wel tijdelijk giftig voor muggen, zodat zij sterven voordat ze malaria kunnen doorgeven.’
Bousema en zijn team deden ook een andere interessante vondst. Een deel van de besmette mensen bleek de malariaparasieten überhaupt niet door te geven. Hun lichaam maakt bepaalde antistoffen aan tegen de eiwitten van een malariaparasiet. Wanneer deze antistoffen in de malariamug terechtkomen – door het drinken van menselijk bloed – kan de parasiet in de mug zich niet ontwikkelen en kunnen muggen de infectie niet doorgeven. Het is eigenlijk een afweerrespons in het bloed van de mens die ook werkt in de mug.
Innovatief en elegant
Bousema probeert deze te verwerken in een vaccin. ‘Dat zou een heel innovatieve en elegante manier zijn om malaria te bestrijden. Eigenlijk zorg je dat het menselijk bloed werkt tegen de verspreiding van malaria’.
Hoewel Bousema in 2003, aan het begin van zijn carrière, nog een een van de weinige onderzoekers was op zijn vakgebied, heeft hij er in de afgelopen tijd veel collega’s bijgekregen, ook in Afrika en Azië zelf. Hij heeft geholpen met het opzetten van een grootschalig laboratorium en trainingscentrum in Tanzania, waar hij samenwerkt met jonge onderzoekers uit Afrika. ‘Dit is enorm belangrijk als een nieuwe behandeling of vaccin uiteindelijk werkt. Je wilt dan dat het traject van het product naar de toepassing in het veld zo kort mogelijk is, zo min mogelijk tijd kost. Daar moeten we in blijven investeren.’
De finale van New Scientist Wetenschapstalent vindt donderdag 24 september plaats in Pakhuis de Zwijger, Amsterdam. Kijk dan hier voor meer informatie.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: