De definitie van planeten is onduidelijk en beperkt, vindt sterrenkundige Jean-Luc Margot. Hij schreef daarom een wiskundige definitie. Als die ooit aangenomen wordt, moeten we de maan misschien zien als een op zichzelf staande planeet.
De definitie van planeten in 2006 veroorzaakte een hoop opschudding. De Internationale Astronomische Unie (IAU) bepaalde toen de voorwaarden waaraan een planeet moet voldoen. Vanaf dat moment mocht een hemellichaam pas planeet worden genoemd wanneer het zoveel zwaartekracht heeft dat er een ronde vorm is ontstaan en dat andere objecten uit de baan zijn opgenomen of juist weggeslingerd. Deze definitie zorgde ervoor dat Pluto niet meer werd gezien als planeet.
Dwergplaneetstatus
Maar zelfs astronomen die zich wel kunnen vinden in de dwergplaneetstatus van Pluto, hebben bedenkingen over de definitie die in 2006 is gesteld. Of een hemellichaam aan de criteria voldoet, is vaak te betwisten. Bovendien verwijst de definitie alleen naar planeten binnen ons zonnestelsel. De duizenden werelden die zijn ontdekt rond andere sterren dan de zon, vallen hier dus buiten.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Duidelijk en eenvoudig
‘Ik wil een definitie die zowel binnen als buiten ons zonnestelsel geldt,’ zegt Jean-Luc Margot van de universiteit vanCalifornië in Los Angeles. Bovendien wil hij een definitie die duidelijk is en eenvoudig gebruikt kan worden. Margot heeft daarom een voorstel gedaan voor een beschrijving van planeten op wiskundige manier.
Eenvoudige formule
Foto: Nasa
Hij heeft uitgewerkt bij welke massa hemellichamen een schone baan creëren. Een object met een massa boven deze kritieke waarde heeft een zwaartekracht die zo groot is dat kleinere objecten worden weggeslingerd of aangetrokken. Wanneer je de massa van een ster en de grootte van de baan van het object hebt, kan je de kritieke massa met een redelijk eenvoudige formule uitrekenen.
Dubbele planeet
Maar die formule brengt een merkwaardig gevolg met zich mee. Margot definieert een duo cirkelende hemellichamen namelijk als een dubbele planeet. En aangezien de maan boven de kritieke massa valt, is de maan volgens de wiskundige definitie van Margot ook een planeet.
‘Maar we moeten hier voorzichtig mee zijn,’ zegt Margot. ‘De IAU heeft nog geen definitie voor de term ‘satelliet’. Als die definitie komt, zal dat invloed hebben op hun besluit over dubbele planeten tegenover satellieten.’ De volgende mogelijkheid voor de IAU om opnieuw over de definitie te beslissen, is hun algemene vergadering in 2018 in Wenen.
Twijfelgevallen
Margots definitie blijft onderscheid maken tussen planeten en dwergplaneten. Pluto zou ook onder zijn definitie een dwergplaneet blijven omdat er zoveel puin in zijn baan rondzweeft. Verder zouden ook alle tot nu toe bekende planeten buiten het zonnestelsel inderdaad planeten zijn, behalve een paar twijfelgevallen waarvoor geen doorslag gegeven kan worden door gebrek aan goede metingen.
Rond
Het voorstel maakt de vage planeetvoorwaarde van ‘rondheid’ overbodig. Bij hemellichamen die zo veel massa hebben dat ze hun baan schoonvegen, ontstaat door de zwaartekracht vanzelf een ronde vorm. ‘Het is natuurlijk maar een voorstel,’ zegt Margot. ‘Ik weet niet of het opgepakt zal worden en of mensen het wel of niet zien zitten.’
Oudere definitie
Mensen die het niet eens waren met de eis dat een planeet een schone baan moet hebben, zullen ook nu niet tevreden worden gesteld met de suggestie van Margot. ‘Ik heb sympathie voor wat hij probeert,’ zegt Richard Binzel van het Massachusetts Institute of Technology. ‘Maar mij gaat het om het hemellichaam zelf, en niet om de locatie.’
Binzel geeft voorkeur aan een oudere definitie waarbij rondheid het belangrijkste criterium was. Dat zou betekenen dat veel meer objecten tot planeet worden benoemd.