Hoe weten we waar we zijn? En hoe slaan we die informatie eigenlijk op? Voor het vinden van het antwoord op die vraag, ontvangen John O’Keefe, May-Britt Moser en Advard Moser de Nobelprijs voor de Geneeskunde. Dat maakte het Nobelprijscomité vanmorgen bekend.
Neurowetenschapper John O’Keefe deelt de Nobelprijs dit jaar met het echtpaar Moser. Ze deden neurofysiologisch onderzoek waarmee zij het plaatsbepalingssysteem in ons brein ontdekten – zegmaar onze interne GPS. Dit systeem zorgt ervoor dat we ons ruimtelijk kunnen oriënteren en bewijst dat de basis voor deze hogere cognitieve functie al wordt gelegd in onze cellen.
O’Keefe ontdekte in 1971 het eerste onderdeel van onze interne GPS. Hij zag hoe bij ratten bepaalde zenuwcellen in de hippocampus aanstonden, wanneer deze ratten zich in bepaalde gedeeltes van de kamer bevonden. Met andere woorden: er leek een direct verband te bestaan tussen de locatie van de rat en welke zenuwcellen hij gebruikte. De conclusie van O’Keefe was dat deze cellen in de hippocampus een kaart van de ruimte maakten.
Wat is het geheim achter het succes van de wereldtop? ‘Luie toppers bestaan niet in het zwemmen’
Bewegingswetenschapper Aylin Post volgde vijf jaar lang zwemtalenten op weg naar de top. Ze analyseerde miljoenen zwemtijden ...
Navigatie
Drie decennia later, in 2005, ontdekte het echtpaar Moser een tweede deel van het interne GPS-systeem. Zij zagen hoe een ander type zenuwcel de basis vormde van een soort assenstelsel in onze hersenen. Dit assenstelsel zorgt dat onze hersenen heel exact kunnen bepalen waar we zijn. Vervolgonderzoek van het echtpaar toonde bovendien aan dat deze zelfde cellen het mogelijk maken om nauwkeurig te navigeren.
Recent werd aangetoond dat de cellen waar het hier om gaat inderdaad ook in mensen voorkomen. Hetzelfde onderzoek verklaart ook waarom Altzheimerpatiënten, bij wie de hippocampus is aangetast, minder goed hun weg kunnen vinden en hun omgeving vaak niet meer herkennen. Het onderzoek van O’Keefe, Moser en Moser vormt daarom mogelijk een eerste stap in het doorgronden, en omkeren, van dat proces.
De komende dagen worden alle Nobelprijswinnaars van 2014 bekend gemaakt. Morgen (dinsdag) volgt de Nobelprijs voor de natuurkunde. Woensdag is het de beurt aan scheikunde, donderdag literatuur, vrijdag de vrede en maandag 13 oktober volgt tot slot de Nobelprijs voor de economie. De prijzen zelf worden pas uitgereikt op 10 december, de sterfdag van Alfred Nobel, die met zijn testament in 1895 de prijs instelde. Winnaars ontvangen een geldbedrag van 8 miljoen Zweedse kronen (880.000 euro) per prijs, verdeeld over het aantal winnaars.