De helderste supernova ooit is ontdekt. Astronomen breken hun hoofd nog over welk onbekend type ster hier ten onder is gegaan.
Afbeelding: ASAS-SN
Supernova’s zijn het resultaat van de gewelddadige laatste actie van sterren, die hun leven eindigen met een enorme explosie. Supernova’s zijn de helderste objecten in het universum.
Tien zonnelevens
Deze helderste supernova ooit, wordt ASASSN-15lh genoemd. Hij staat 3,8 miljard lichtjaar van de aarde, is 200 keer krachtiger dan de meeste supernova’s en de absolute helderheid is twee keer zo groot als de vorige recordhouder. Het licht dat ervan afkomt is twintig keer helderder dan het licht van de honderden miljarden sterren in de Melkweg bij elkaar.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
In de afgelopen zes maanden gaf deze overleden ster meer energie dan onze zon zou doen in tien zonnelevens, zegt Krysztof Stanek van de universiteit van Ohio, die co-hoofdonderzoeker is van het All Sky Automated onderzoek voor SuperNovae (ASAS-SN), dat de explosie ontdekte.
Geen nacht
‘Deze supernova is echt enorm,’ zegt hij. ‘Als deze gebeurtenis plaatsvond in de Melkweg, zou het licht helderder schijnen dan de volle maan. Er zou geen nacht meer zijn en ook overdag zou je de supernova gemakkelijk kunnen zien.’ [Redactie: Dit geldt niet voor alle plekken in de Melkweg. De supernova moet binnen enkele duizenden lichtjaren van de aarde staan om helderder te zijn dan de volle maan.]
Hij ontdekte de uitbarsting op 14 juni toen hij rustig met een kopje koffie wat telescoopbeelden doorkeek. Meteen gaf hij zijn ontdekking door aan de rest van het ASAS-SN team en aan Subo Dong van het Kavli instituut voor astronomie en astrofysica van de universiteit van Beijing. Dong gaf het bericht snel door aan een netwerk amateurastronomen die het team helpen met het bevestigen van supernova’s. Diezelfde nacht nog ontving hij afbeeldingen.
Bevestiging
Het team verwachtte dat het om een zeldzame superluminous supernova (ook wel hypernova) ging, maar met de 14-centimeter telescopen van ASAS-SN konden niet genoeg details zichtbaar maken. Slecht weer en problemen met instrumenten vertraagden het onderzoek nog tien dagen. Eindelijk liet de Southern African Large Telescope details zien over de chemische samenstelling van de sterexplosie. Hiermee kon Dong de afstand berekenen en bevestigen dat het object inderdaad de helderste supernova is die ooit werd gezien. Het was twee uur ’s nachts in Beijing toen Dong de resultaten kreeg. ‘Ik was zo enthousiast dat ik de rest van de nacht niet heb geslapen,’ zegt hij.
Het blijkt dat de supernova in een oud sterrenstelsel staat dat groter en helderder is dan de Melkweg. Dat is ongewoon omdat de enkele andere bekende superluminous supernova’s gevonden zijn in kleine en jonge sterrenstelsels die een gedimd licht uitstralen. Bovendien heeft deze supernova een veel hogere temperatuur dan andere stellaire explosies.
Mammoet
Deze eigenaardigheden maken dat astronomen nog niet zeker weten om wat voor soort object het gaat, zegt Stanek. ‘Als vergelijkend voorbeeld zou je kunnen zeggen dat we olifanten bestudeerden en nu de grootste olifant ooit zijn tegengekomen,’ zegt hij. ‘De kans bestaat dat het niet een olifant is maar een mammoet, een overblijfsel uit een vroeger universum.’
Het kan ook gaan om een ander exotisch object dat een magnetar wordt genoemd. Dat is een speciaal soort neutronenster met een sterk magnetisch veld. Maar ASASSN-15lh is krachtiger dan een magnetar kan worden. Deze theorie is dus onwaarschijnlijk.
Ook kunnen het overblijfselen van een ster zijn die uiteen worden getrokken door een superzwaar zwart gat. Of het is misschien een gewone supernova die wordt uitvergroot door een lens. Dat kan een effect van zwaartekracht zijn. Maar ook deze theorieën zijn onwaarschijnlijk. Bij de explosie ontbreken waterstof en helium. Daardoor is het zeker dat het niet gaat om een zwart gat dat sterrestanten verzwelgt. Omdat de explosie op relatief kleine afstand plaatsvond is een vertekend beeld ook onwaarschijnlijk.
Hubble
ASASSN-15lh is pas geleden achter de zon geschoven, maar sterrenkundigen verzamelden tot dat moment nieuwe data met de space-based Swift Gamma Ray Burst Explorer. Verder krijgt het team tijd op de Hubble-ruimtetelescoop. Ze willen deze tijd binnen een paar maanden gebruiken wanneer de lichtsterkte van het object iets is afgenomen. Dan kan de telescoop het sterrenstelsel van de supernova in meer detail bekijken. De Hubble observaties zal sterrenkundigen meer inzicht geven in de oorsprong van het vreemde object.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: