Afgelopen vrijdag gaven drie grote natuurkundigen een lezing in Utrecht: de Nederlandse Nobelprijswinnaar Gerard ’t Hooft, de Duitse experimenteel fysicus Immanuel Bloch en last but certainly not least de wereldberoemde Stephen Hawking. Maar liefst 1400 fysica-fans kwamen naar Utrecht om deze fysicalegende te horen spreken.

De schermen rollen langzaam omhoog en een assistent manoeuvreert Hawkings rolstoel naar het midden van het podium. Een oorverdovend applaus breekt los. Nadat de zaal stil is geworden – muisstil –  klinkt de typische ‘pzzzt’ van Hawkings spraakcomputer. ‘Can you hear me?’ vraagt hij aan het publiek. Wat zenuwachtig gelach klinkt door de zaal (toch gek, zo’n computerstem), gevolgd door een timide ‘yes.’ Hawking vervolgt: ‘I want to talk about the universe as a hologram.’

Hawking ervaart 'zero gravity' tijdens een paraboolvlucht in 2007. Bron: Nasa
Hawking ervaart ‘zero gravity’ tijdens een paraboolvlucht in 2007.
Bron: Nasa

Met die twee zinnen heeft Hawking eigenlijk al de zaal voor zich gewonnen. Hawking is dan ook een indrukwekkend figuur. Op zijn 21ste stelden doktoren vast dat hij lijdt aan de neurologische ziekte ALS. De artsen voorspelden toen dat hij nog twee jaar te leven had. Inmiddels is Hawking de zeventig gepasseerd. Hij zit gekluisterd aan een rolstoel en kan niet spreken of typen. Toch wist hij de fysica met grote stappen vooruit te helpen: hij ontdekte onder andere dat het universum begon als singulariteit (een enkel punt), en dat zwarte gaten straling uitzenden en kunnen verdampen .

Zullen wij ooit een supernova zien aan de nachthemel?
LEES OOK

Zullen wij ooit een supernova zien aan de nachthemel?

Sterrenkundejournalist Govert Schilling maakt je wegwijs aan het firmament. Wat valt er te zien in november 2024?

Vroege heelal

In Utrecht spreekt Hawking over het begin van de ruimtetijd. ‘Het heeft geen zin om te vragen wat er was voor de oerknal’, zegt Hawking. ‘Vragen wat er voorbij het begin van de tijd is, is alsof je vraagt wat er ten zuiden van de zuidpool is.’ Het universum ontstond oorspronkelijk uit één punt en dijde daarna gigantisch uit. Deze inflatietheorie over het vroege universum lijkt onlangs te zijn bevestigd door een wetenschappelijk team dat op de zuidpool metingen doet aan de kosmische achtergrondstraling – de nagloed van de oerknal. Dat team vond draaiingen in dit eerste licht. Deze draaiing kon alleen het resultaat zijn van zwaartekrachtgolven, die op hun beurt het gevolg zijn van de grote inflatie na de Big Bang.

Het heelal dijde kort na haar ontstaan enorm snel uit. Dit fenomeen staat bekend als inflatie. Bron: Nasa
Het heelal dijde kort na haar ontstaan enorm snel uit. Dit fenomeen staat bekend als inflatie.
Bron: Nasa

De resultaten zijn in opspraak geraakt omdat wetenschappers van de Planck-telescoop, in feite de rivalen van het zuidpoolteam, nu claimen dat de sterrenkundigen een kosmische kaart verkeerd hebben gelezen. De kaart laat zien waar stof zit binnen en buiten de Melkweg. Dit stof kan óók een draaiing veroorzaken, en kan dus een verkeerde lezing veroorzaken. ‘Binnenkort zal Planck nieuwe kaarten publiceren’, weet Hawking te vertellen. ‘Dan zullen we weten of de resultaten kloppen en inflatie daadwerkelijk is bevestigd.’

Het praatje van Hawking zat ook vol humor. Hij grapte over zijn optreden in Star Trek, maar ook over fundamentele fysica. ‘De achtergrondstraling is als de straling in de magnetron. Maar de warmte van de achtergrondstraling is slechts zo’n drie Kelvin. Het is dus minder geschikt om je pizza op te warmen’, waarschuwde de fysicus.

Organisatie

Het symposium was georganiseerd door de Utrechte studievereniging A-Eskwadraat. ‘We hadden Hawking uitgenodigd via mail’, vertelde Casper van Schuppen ons voor de lezingen begonnen. ‘Toen we rond kerst een reactie kregen, kon ik het zelf eigenlijk niet geloven. Pas toen we in januari met zijn team belden om de zaken te regelen, begon het tot me door te dringen dat Hawking daadwerkelijk wilde komen.’

De interesse voor het PLANCKS-symposium nam daarmee ook gigantisch toe. ‘De kaarten waren in een kwestie van minuten uitverkocht’, zei Marjan Oudeman, voorzitter van het college van bestuur van de Universiteit Utrecht, tijdens de introductie van het symposium. ‘Pinkpop, waar de Rolling Stones optreden, deed daar 45 minuten over.’

De cover van My Brief History, een boek van Stephen Hawking.
De cover van My Brief History, een boek van Stephen Hawking.

Hawking is dan ook wel een rockstar van de wetenschap. Hij ging in op de uitnodiging omdat hij de PLANCKS-wedstrijd, waarvan het symposium de kick-off vormt, erg waardeert. Tijdens deze wedstrijd concurreren natuurkundestudenten uit veertien verschillende landen met elkaar om de lastige fysicivragen op te lossen. ‘Alles wat er nu bij het symposium komt kijken is geweldig, maar dat is nog wel het mooiste’, zei Van Schuppen. ‘Hawking moet vast 99% van alle lezingenverzoeken afslaan. Dat hij dit symposium wel wilde doen, omdat hij zo’n wedstrijd voor studenten belangrijk vindt, dat is het allergrootste compliment.’

Lees ook