Dit zijn ze: de 12 beste boeken van het jaar, op populairwetenschappelijk gebied. Welke heb jij gelezen?
Als redacteur op een populairwetenschappelijke redactie krijg je elk jaar bijzonder veel boeken onder ogen. Met een beetje input van mijn lezende collega’s (je kunt zelf immers niet elk boek lezen), kwam ik tot onderstaande toplijst met de 12 beste boeken. Daarin komen zowel vertaalde boeken langs, als oorspronkelijk Nederlandstalig werk. De uitgaven van onze eigen uitgever hebben we daarbij overigens achterwege gelaten, dat leek ons wel zo netjes.
Het resultaat biedt een mooie mix van verschillende vakgebieden, stijlen en invalshoeken. Als je deze kerstvakantie nog een mooi wetenschapsboek zoekt om eens lekker in weg te zakken, dan kan ik je deze twaalf boeken van harte aanbevelen. Voor het gemak staat bij elk boek bovendien een linkje naar onze webshop, zodat je ze meteen in huis kunt halen. Kortom: een ideale manier om nu alvast je kerstkado’s te scoren (of om jezelf een fijn boek kado te doen, natuurlijk).
Thomas Hertog werkte samen met Stephen Hawking en onderzoekt de oerknal
Tijd en natuurwetten zijn voortgekomen uit de oerknal, in een chaotisch proces van toevalligheden, zegt theoretisch natuurkun ...
Als je je overigens afvraagt waarom 12, en geen 10, 15 of 20, dan is het antwoord simpel: op deze manier hoefde niemand hier zijn favoriete boek van het jaar te schrappen.
Dus, zonder er verder vooraf nog meer woorden aan vuil te maken, hier komen ze: de 12 beste wetenschapsboeken van 2014. Gerangschikt van 12 naar 1, om de spanning er een beetje in te houden.
12. Sapiens
Historicus Yuval Noah Harari geeft de lezer in dit boek een helder overzicht van onze ontwikkeling van mensapen tot de menselijke robots waarin we wellicht ooit zullen transformeren.
Wij schreven in onze recensie:
‘Harari gaat ingewikkelde of controversiële onderwerpen niet uit de weg. De relativiteitstheorie behandelt hij net zo moeiteloos als piramides of nazipropaganda. Dankzij de vele metaforen en analogieën is het boek van begin tot eind toegankelijk. De auteur vergelijkt het ontstaan van religie bijvoorbeeld op treffende wijze met de opkomst van het bedrijf Peugeot.’
11. Zwaartekracht bestaat niet
De bekende Nederlandse sterrenkundige Vincent Icke schreef dit jaar een mooi boek over de grootste uitdaging in de moderne fysica: hoe we de twee belangrijkste natuurkundetheorieën fatsoenlijk kunnen laten samenwerken.
Wij schreven in onze recensie:
‘Icke […] combineert zijn kennis van de natuurkunde met zijn ervaring op populairwetenschappelijk gebied. Zonder ook maar één formule te gebruiken, verwoordt hij de basisprincipes van abstracte begrippen als ruimtetijd en supersymmetrie op heldere wijze. Dat Icke ook beeldend kunstenaar is, merk je aan de vele zelfgemaakte illustraties die het boek opluisteren, en enkele complexe onderwerpen een stuk inzichtelijker maakt. Dankzij de illustraties heb je als lezer aan enige natuurkundige basiskennis genoeg om alles te kunnen begrijpen.’
10. De kleine verlossing of de lust van het ontlasten
De kleine verlossing is een poepboek, maar wel eentje in de beste zin van het woord. Het meest recente boek van de bekende bioloog Midas Dekkers bleek dit jaar zeer de moeite waard.
Wij schreven in onze recensie:
‘Dekkers legt uit hoe poepen tot zo’n bevrijdend genot kan leiden, en waarom we er vreemd genoeg liever niet mer anderen over praten. Met zijn eigenzinnige, ongeevenaarde schrijfstijl snijdt Dekkers ook andere denkbare en ondenkbare ascpecten van het poepen aan. Waarom is poep meestal bruin, en niet wit zoals vogelpoep? Waarom zijn de uitwerpselen van een civetkat goed waard, en kon een lepe kunstenaar bakken met geld verdienen met de verkoop van zijn eigen ingeblikte drollen? De antwoorden boeien van kaft tot kaft.’
09. Laat je hersenen niet zitten
De beweeglijkste hoogleraar van Nederland schreef dit bijzonder fijne boek over hoe lichaamsbeweging je hersenen jong houdt.
Wij schreven in onze recensie:
‘Laat je hersenen niet zitten wisselt anekdotes en onderzoeksresultaten af met neurologische uitleg over de werking van onze hersenen. Spiegelneuronen bijvoorbeeld zijn actief als we kijken naar de beweging van anderen. Zo leren we als kind hoe we moeten lopen, maar ook hoeveel we moeten bewegen op basis van het voorbeeld van onze ouders. […] Wie Laat je hersenen niet zitten goed op zich laat inwerken, leest het niet in één keer uit. Niet omdat het niet boeiend genoeg is, maar omdat je dan te lang niet beweegt.’
08. De psychopaat in mij
In De psychopaat in mij vertelt neurowetenschapper James Fallon zijn levensverhaal en geeft hij stoomcursussen neurowetenschap en genetica. Daarbij ga je steeds meer twijfelen aan zijn gezond verstand.
Wij schreven in onze recensie:
‘Naarmate Fallon meer uit de doeken doet over zijn levensloop en met name de manier waarop hij met andere mensen omgaat, begint zijn imago steeds meer af te brokkelen. Hij blijkt manipulatief en vertoont alleen tekenen van empathisch vermogen wanneer hij daar zelf voordeel uit kan halen. Zijn vrouw en kinderen ziet hij als fascinerende, maar onbegrijpelijke wezens. Obsessief gedrag als kind en stemmingswisselingen als volwassene laten zien dat de intelligente geest van Fallon behoorlijk wat psychopathische kenmerken bevat.’
07. Wat je brein te boven gaat
Zijn er vraagstukken waar we nooit een antwoord op kunnen vinden? Ja, stelt Noson S. Yanofsky in dit zeer bijzondere boek. Sterker nog: er zijn heel veel van dat soort problemen, genoeg zelfs om 500 pagina’s mee te vullen. Een van de boeiendste boeken van het jaar.
Wij schreven in onze recensie:
‘De insteek van het boek is origineel, omdat het niet gaat over problemen die we nu niet kunnen oplossen, maar over problemen waarvan bewezen is dat we er ook in de toekomst onze tanden op zullen stukbijten. Dat kan komen door de beperkingen van ons denkraam en onze taal. Het is bijvoorbeeld onmogelijk te definiëren vanaf hoeveel zandkorrels je kunt spreken van een berg, terwijl een berg wel degelijk is opgebouwd uit zandkorrels. Bij andere problemen staan praktische beperkingen in de weg. Zo zal een computer er grofweg 10142 eeuwen over doen om alle mogelijke routes tussen zes steden te berekenen. In de eerste hoofdstukken passeren veel van zulke filosofische en wiskundige hersenkrakers de revue. Gaandeweg worden de problemen van steeds fundamentelere aard, bijvoorbeeld als de auteur ingaat op interpretatie-kwesties van de quantummechanica. Dan blijken de gevolgen van de onoplosbaarheid een stuk groter.’
06. Hap, slik, weg
Mary Roach is misschien wel een van de beste boekenauteurs van onze generatie. Haar nieuwe boek Hap, slik, weg, is een heerlijk leesbaar inkijkje in een enigszins onsmakelijk onderwerp waar iedereen stiekem meer van zou willen weten.
Wij schreven in onze recensie:
‘Wie gelooft in het cliché ‘een beeld zegt meer dan duizend woorden’ heeft nog nooit een boek van Mary Roach gelezen. In Hap, Slik, Weg neemt de bekende wetenschapspublicist de lezer mee op een tour langs ons spijsverteringskanaal. Daarbij slaagt zij erin elk hoofdstuk te vullen met spitsvondige, beeldende zinnen die meer zeggen dan de meeste plaatjes.’
05. Planetenjagers
Nog nooit zijn we dichter bij de ontdekking van buitenaards leven geweest dan nu. Dat blijkt wel uit het feit dat dit jaar niet één, maar twee goede boeken verschenen over de wetenschappelijke jacht op aliens. De ander, Vijf miljard jaar eenzaamheid van wetenschapsjournalist Lee Billings is een prachtig boek. Maar het oorspronkelijk Nederlandse Planetenjagers van sterrenkundige Lucas Ellerbroek leest in de oorspronkelijke taal net wat vlotter en is net iets leuker geschreven.
Wij schreven in onze recensie:
‘Ellerbroek begint en eindigt zijn boek in het Teylers Museum in Haarlem. Daar tuurde hij als klein ventje samen met zijn opa in een ovale zaal naar koperen bollen, die model stonden voor de planeten in het zonnestelsel. ‘Misschien komt er ooit een dag dat ik mijn eigen kleinkind mee kan nemen naar Teylers Museum’, schrijft hij in Planetenjagers. ‘Tegen die tijd zal de ovale zaal vol staan met planetaria. Duizenden koperen bollen met knikkers in alle soorten en maten eromheen. Op die dag zal ik een van die knikkers kunnen aanwijzen en vertellen dat op die planeet buitenaards leven bestaat. En dan zullen de vragen losbarsten.”
04. Genieten van getallen
Alex Bellos is misschien wel de best schrijvende wiskundige ter wereld. In de opvolger van zijn razend goede boek Getallen ontraadseld staat Bellos opnieuw stil bij de mooiste zaken uit de wiskunde, zoals de bizarre wiskundige wet die schuilgaat achter het klassieke boek Ulysses van James Joyce.
Wij schreven in onze recensie:
‘In deze opvolger staat Bellos stil bij hoe getallen ons leven weerspiegelen, en ons leven getallen. Dat doet hij onder meer door uit te leggen waarom wij bepaalde getallen mooier vinden dan andere, maar ook door bijvoorbeeld het getal e op een inventieve manier aan het kapitalisme te koppelen. Konden alle wiskundigen maar net zo aansprekend, sprankelend en pakkend schrijven als Bellos.’
03. De deeltjessafari
De Nederlandse wetenschapsjournalist Jean-Paul Keulen neemt de lezer in dit heerlijk leesbare boek mee op safari langs nog niet ontdekte deeltjes. Keulen bewijst met de opvolger van zijn succesvolle De deeltjesdierentuin dat hij misschien wel de beste deeltjesauteur van Nederland is
Wij schreven in onze recensie:
‘Ondanks de moeilijkheidsgraad van het onderwerp is Keulen er wederom in geslaagd een vermakelijk en toegankelijk boek te schrijven. De cartoons en anekdotes die de uitleg omlijsten, helpen daarbij. De naam van de detector CLEO blijkt bijvoorbeeld een afkorting te zijn van Cleopatra, omdat een naburige detector CESR (Caesar) heet. Zulke feitjes zorgen ervoor dat het boek niet ontaardt in een college deeltjesfysica. […] Het is daarom te hopen dat de auteur terugkomt van zijn besluit om geen derde deel te schrijven. De pure liefhebber kijkt immers handenwringend uit naar De deeltjesdiepzee, waarin we totaal onbekende levensvormen als het galileon en het inflaton zullen tegenkomen.’
02. Wat als?
Randall Munroe is de auteur van XKCD, een van de allerleukste en populairste internetstrips van het moment. Met simpele stick figures (lijnfiguurtjes) tekent hij hilarische strips over alles van wiskunde tot de liefde. Zijn boek Wat als? is een bundeling van, en aanvulling op, zijn populaire blog What if? waarin hij op hilarische, maar serieuze, wijze antwoord geeft op absurde lezersvragen als ‘wat gebeurt er als de aarde, met alles wat erop voorkomt, opeens niet meer ronddraait terwijl de dampkring oude snelheid behoudt’? en ‘Wat gebeurt er als je een honkbal probeert te raken die met 90 procent van de lichtsnelheid op je afkomst?’
Wij schreven in onze recensie:
‘Munroe benadert de vragen in Wat als? als studiemateriaal en slaat regelmatig zelf aan het rekenen en analyseren. Op die manier ontdekt hij dat het spontaan stoppen van de aarde onder andere een wereldwijde windvlaag zal veroorzaken die sterker is dan de krachtigste tornado. De razendsnelle honkbal blijkt bovendien een catastrofale explosie te veroorzaken die ‘alles binnen een straal van zo’n anderhalve kilometer met de grond gelijk maakt.”
01. Allemaal beestjes
Hoewel we Allemaal beestjes van de Nederlandse wetenschapsjournalist Jop de Vrieze bij deze met veel plezier uitroepen tot beste populairwetenschappelijke boek van 2014, moeten we hier ook meteen een bekentenis doen: wij bespraken het boek niet in New Scientist. De reden daarvoor is gelukkig niet iets gênant als ‘wij waren het boek vergeten’. Sterker nog: wij vonden Allemaal beestjes zo goed dat wij in ons meinummer niet alleen een voorpublicatie uit het boek plaatsten, maar de auteur bovendien speciaal voor ons ook nog eens een nieuw verhaal over hetzelfde onderwerp lieten schrijven.
Allemaal beestjes is een vlot geschreven, vermakelijk, tot in de puntjes geresearched en buitengewoon compleet boek over de miniscule beestjes die op en in ons lichaam leven. Het is een boek dat je nooit meer op dezelfde manier naar je lichaam laat kijken. De voorpublicatie uit Allemaal beestjes kun je hier nog eens teruglezen.
Zijn we nog boeken vergeten? Hebben we de volgorde helemaal verkeerd? Laat het ons weten!
Lees verder: