Na de euforie over de vondst van het ‘goddelijke’ higgsdeeltje rest de vraag wat de volgende mijlpaal in de fysica moet zijn. Beyond the God Particle laat zien dat letterlijk onvoorstelbare fysica op ontdekking ligt te wachten.
4 juli 2012 was een feestdag voor de Europese wetenschap: deeltjesfysici maakten met gepaste trots bekend dat ze het higgsdeeltje hadden ontdekt, dankzij de deeltjesversneller Large Hadron Collider in Zwitserland.
Voor fysicus Leon Lederman moet die dag een wrange bijsmaak hebben gehad. De Nobel-laureaat is voormalig directeur van het Amerikaanse Fermilab, dat eveneens beschikt over een deeltjesversneller.
In Beyond the God Particle, dat hij samen met collega-fysicus Christopher Hill schreef, beklaagt Lederman zich over de kortzichtigheid van Amerikaanse politici. Die trokken in 1993 de stekker uit de Superconducting Supercollider (SSC), waarmee de rol van de VS aan de frontlinies van de hoge-energiefysica in feite was uitgespeeld.
Hoewel het Amerikaanse Congres misschien inderdaad geen ‘wetenschappelijke ballen’ had, zoals Lederman het verwoordt, gaat het te ver om alleen de politiek te beschuldigen. Het plan voor de SSC omvatte de bouw van een gigantische cirkelvormige tunnel in Texas, terwijl de LHC gepland stond in een reeds bestaande ondergrondse ring. Om in zo’n relatief kleine ‘racebaan’ als de LHC toch genoeg snelheid mee te geven aan deeltjes, moesten gigantische supergeleidende magneten worden ontwikkeld. Die moesten zo immens krachtig zijn dat ze nog pure sciencefiction waren toen de LHC nog alleen op de tekentafel bestond.
Kort gezegd hadden Europese fysici wel de wetenschappelijke ballen om te zeggen dat ze het gewoon gingen doen – met dezelfde vastberadenheid als de Amerikaanse wetenschappers die ooit meewerkten aan de aanlandingen. Toen de financiering van 6 miljard euro eenmaal rond was, kon met de LHC de jacht op higgs beginnen.
Inmiddels is het higgsdeeltje zo bekend geraakt, dat veel mensen weten dat het massa geeft aan andere deeltjes. De uitleg van Lederman en Hill gaat veel verder dan de borrelpraat die vaak over het higgsdeeltje wordt rondgebazuind, en is alleen al daarom de aanschaf van het boek waard.
Pas op driekwart van het boek geven Lederman en Hill verontschuldigend toe dat met het higgsdeeltje slechts een minuscuul deel van massa is te verklaren. Het leeuwendeel – 99 procent – is afkomstig van de sterke kernkracht en heeft niets van doen met het ‘zwakke’ higgsdeeltje. Aan de andere kant negeren zowat alle deeltjesfysici dit feit, wanneer ze gretig de media bijpraten over het belang van het higgs-onderzoek.
Het boek van Lederman en Hill is heerlijk leesvoer en een goudmijn als je nog maar weinig weet over het standaardmodel van de deeltjesfysica, en higgs in het bijzonder. Toch had ik zelf soms moeite met de uitleg. De beschrijving van ondetecteerbare ‘ijkvelden’ waarop onze werkelijkheid is gebouwd, was bijvoorbeeld niet te volgen. En dan heb ik nog een natuurkundige achtergrond ook.
Het blijft echter fascinerend om te lezen welke wereld achter de jacht op higgs schuilt – en hoe het nu verder moet. Want als het higgsdeeltje andere deeltjes massa geeft, wat zorgt er dan weer voor dat ook het higgsdeeltje zelf massa heeft?
- Beyond the God Particle
- Leon Lederman en Christopher Hill
- Prometheus
- €24,95