Robbert Dijkgraaf leidt kijkers van het nieuwe VPRO-programma The Mind of the Universe door de wereld van de wetenschap.
Wat is het idee achter The Mind of Universe?
‘Enerzijds wilden we een blik op de toekomst werpen en anderzijds een soort groepsportret van de wetenschap maken. We hebben gekeken naar drijfveer en karaktereigenschappen van wetenschappers en daar hebben we archetypes van gemaakt. Er zijn tien afleveringen en in elke aflevering zie je een ander type. De Schepper wil leven maken, terwijl de Speler de wetenschap en het onderzoek vooral leuk vindt. De Dromer droomt van een betere wereld en zo is elke aflevering anders. In de laatste aflevering, de Verbinder, kijken we over de grenzen van de vakgebieden heen.’
Waarom is het zo belangrijk om over grenzen van vakgebied heen te kijken?
‘Je ziet dat vakgebieden steeds meer naar elkaar toegroeien. Dat geldt voor technologie en genetische manipulatie, maar ook voor de rol van de computer en kunstmatige intelligentie. Dat schept veel nieuwe mogelijkheden voor de toekomst en werpt ook nieuwe vragen op als ‘waar gaan we heen?’ en ‘wat willen we precies ontdekken?”
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
https://youtu.be/nqJuUen-nN0
Maken die nieuwe mogelijkheden u bang?
‘Bang is niet de juiste term, ik vind het meer spannend, alsof je opeens in een stroomversnelling zit. Je voelt het tempo en de adrenaline, maar dan ben je ook benieuwd naar wat er daarna gaat komen. Dat vind ik interessant. We moeten ons ervan bewust zijn dat er van alles gaande is en dat we in een revolutionaire tijd leven. Vroeger las je pas over een ontdekking als hij al lang gedaan was of over een deeltje dat al gevonden was. Nu kun je de wetenschap veel meer op de voet volgen.’
U hebt met de allerbeste wetenschappers ter wereld gesproken. Welke overeenkomsten zag u?
‘Allemaal hebben ze enorme passie voor de details. Qua leeftijd, culturele achtergrond, en de fase van hun carrière, verschillen ze enorm van elkaar. Maar allemaal hadden ze een focus op inhoud en een passie voor het najagen. ‘Ik wil het weten en wel nu’, hoor ik ze allemaal zeggen.’
Hoe doet de Nederlandse wetenschap het mondiaal gezien?
‘Twee van de dertig wetenschappers die we gesproken hebben, zijn Nederlands: Hans Clevers en Ron Fouchier. Dat geeft goed de rol van ons land aan. Wetenschappelijk gezien staan we in de top tien en dat is een mooi resultaat. Nederlanders maken ongeveer 0,3 procent deel uit van de wereldbevolking, maar we hebben 3 procent van de citaties. Dat is prima. Daarnaast hebben we een aantal absolute toppers. Hans Clevers behoort tot de wereldtop en dat geldt ook voor Leo Kouwenhoven. En niet voor niets hebben mensen als Ben Feringa en Gerard ‘t Hooft de Nobelprijs gewonnen.’
Al het research- en filmmateriaal van The Mind of the Universe wordt vrij beschikbaar voor iedereen die het wil verrijken en gebruiken. Waar hoopt u op?
‘Ik zou het mooi vinden als een scholier een werkstuk gaat maken en een fragment gebruikt om zijn punt duidelijker te maken. Nog leuker zou ik het vinden als New Scientist ons materiaal gaat gebruiken bijvoorbeeld als introductie op een dossier of voor een special.’
The Mind of the Universe, vanaf 7 mei op NPO 2, 10 afleveringen (elke zondag om 21.05)
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.