Eieren zijn eieren, maar sommige zijn rond terwijl andere langwerpig en puntig zijn. En nu weten we eindelijk waarom. Het is afhankelijk van het vliegtalent, volgens recent onderzoek.

Er zijn veel verschillende verklaringen voor de verscheidenheid aan vormen van vogeleieren te bedenken. Zo is het idee dat vogels die op klippen leven kegelvormige eieren hebben, zodat de eieren in het nest naar elkaar toe rollen en niet van de klif vallen. En het aantal eieren in één leg zou bepalen wat de meest efficiënte vorm is om ze uit te broeden.

Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
LEES OOK

Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’

Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...

Om hier meer inzicht in te krijgen, heeft Mary Caswell Stoddard van Princeton University in de Verenigde Staten met collega’s de vormen van bijna 50.000 eieren van ongeveer 1400 vogelsoorten bestudeerd, die te vinden waren in verschillende musea. Ze kwantificeerden de vormen aan de hand van twee eigenschappen; de lengte relatief tot de breedte en de asymmetrie, oftewel was het ene uiteinde puntiger en het andere boller.

Terwijl ovale eieren symmetrisch of asymmetrisch kunnen zijn, lijken asymmetrische bolvormige eieren, dus met een gelijke lengte en breedte zoals bijvoorbeeld een luchtballon, niet voor te komen in de natuur.

Vleugelvorm

De onderzoekers vergeleken de vorm van de eieren met gegevens over de vogelsoort, maar vonden geen verband met het aantal eieren, omgevingsfactoren of eigenschappen van het nest. Eén kenmerk correleerde wel met de vorm van het ei: de vorm van de vleugel van de vogelsoort. Van de vogels met het type vleugel dat ze goede vliegers maakt, waren eieren ovaal en asymmetrisch.

Vogelei Birkhead
Leestip: Het vogelei, Tim Birkhead. Bestel in onze webshop

Het kan zijn dat de lichamen van vogels die veel vliegen licht en gestroomlijnd dienen te zijn. Om het volume van het ei de maximaliseren op een manier dat het nog door het de eileider en bekken past, moeten de eieren langer worden. Vogels die niet vliegen, zoals struisvogels hebben over het algemeen bolvormige eieren. Pinguïns vormen een uitzondering op de regel, maar wellicht moeten zij een gestroomlijnd lichaam hebben om goed te kunnen zwemmen.

Maar het hele idee moet nog bewezen worden. ‘We hebben een correlatie gevonden, geen causaal verband’, zegt mede-auteur van het artikel dat verscheen in Science Mahadevan van Harvard University. ‘We weten hoe het één heeft geleid tot het ander.’

‘Het is een mooie studie waarin anekdotisch beschrijvingen samen zijn gebracht in een passend kader om een goed overzicht te creëren van de patronen die we zien in vorm en grootte van eieren’, zegt Steve Portugal verbonden aan Royal Holloway, Universiteit van Londen.

Maar het artikel roept ook vragen op, voegt Portugal toe. Waarom is een symmetrisch ei bijvoorbeeld voordelig voor vogels die niet veel hoeven te vliegen? Een verklaring zou kunnen zijn dat het minder materiaal voor de schaal verbruikt voor dezelfde inhoud.

Dinosaurussen en krokodillen

Het ligt zelfs nog wat gecompliceerder. Maniraptora, de groep dinosauriërs waar vogels van afstammen legden asymmetrische eieren, en een andere groep reptielen, zoals krokodillen hebben ovale eieren. In deze gevallen kan de vorm van het ei dienen om het het volume te vergroten om de nakomelingen verder te laten ontwikkelen voor ze uit het ei komen.

Een ander deel van de studie bestudeerde de biofysische mechanismen die de vorm van ei creëren. De vorm blijkt niet te worden bepaald door de schaal. Als je de schaal oplost in azijn, dan behoudt het ei zijn vorm dankzij het vlies erom heen. Asymmetrie kan gecreëerd worden door variaties in de dikte of de rekbaarheid van het vlies, of de moleculaire bestanddelen, zoals collageen.

Het onderzoeksteam had niet genoeg anatomische gegevens om naar de correlatie van het bekken van de vogelsoort en de vorm van het ei te kijken. Maar dat streven ze uiteraard mee te nemen in de volgende studie. Ze zullen dan ook kijken naar de ontwikkeling van de vorm als het ei voor de eileider beweegt om mechanismen te bestuderen die het ei vormen.

Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.

Lees verder: