Uren naar het plafond liggen staren of midden in de nacht wakker worden en niet meer in slaap komen: één op de tien in Nederland heeft last van slapeloosheid. Een duidelijke oorzaak is er niet. Wel blijken slapelozen onder te verdelen in vijf karaktertypes, zo ontdekten onderzoekers van het Nederlands Herseninstituut.
Eerder is geprobeerd mensen in te delen in categorieën aan de hand van hun slaapproblemen: slechte inslapers, nachtelijke wakkerliggers en veel te vroege ontwakers. Maar slaapklachten van slapelozen blijken in de loop van maanden te kunnen veranderen. Bovendien doen behandelingen die de een helpen bij een ander met dezelfde klachten niets.
Zelfde klachten, ander type
Het onderzoek, onder leiding van Eus van Someren, deelt mensen niet in op basis van hun slaapproblemen, maar aan de hand van karaktereigenschappen. Dat leverde vijf types op die geen duidelijke overlap hebben op het gebied van slaapklachten. Iemand die qua karaktereigenschappen onder type 1 valt, kan dus precies dezelfde slaapklachten hebben als iemand van type 4.
Kunnen gedachten de bron zijn van fysieke klachten?
Sebastiaan van de Water zocht uit hoe wetenschappers het nocebo-effect proberen te begrijpen en onder de duim proberen te houden.
De vijf types slapelozen:
- Type 1 scoort hoog op eigenschappen zoals neuroses, somberheid, hyperactiviteit en kan lange tijd van slag zijn
- Type 2 ervaart minder stress dan type 1 en is erg beloningsgevoelig
- Type 3 ervaart ook minder stress dan type 1, maar is juist ongevoelig en emotioneel vlak
- Type 4 lijkt op een goede slaper, maar heeft een sterke en langdurig verstoorde slaap als er iets belangrijks gebeurt
- Type 5 lijkt ook op een goede slaper en is opvallend ongevoelig voor belangrijke gebeurtenissen
Deze indeling maakten de onderzoekers aan de hand van gegevens van ruim vierduizend mensen die vrijwillig vragenlijsten invulden over hun slaapproblemen en karaktereigenschappen op de website van het Nederlands Slaap Register. Ongeveer de helft van de deelnemers had symptomen van slapeloosheid. De andere helft diende als controlegroep.
Kalmerende meditatie
Na vijf jaar vulden de deelnemers de vragenlijsten nog een keer in. Ze bleken grotendeels nog in dezelfde categorie te vallen. Volgens de onderzoekers duidt dat erop dat de oorsprong in de hersenen gezocht moet worden. Bovendien werden in een andere, kleinere steekproef – ook met deelnemers van het Nederlandse Slaap Register – dezelfde types teruggevonden.
De wetenschappers onderzoeken nu of ze per type een beste behandelmethode kunnen vinden. Ze speculeren bijvoorbeeld dat meditatie zou kunnen helpen voor type 1, 2 en 3 omdat het kalmeert.
Ook hopen ze door de vijf types te onderscheiden meer te leren over de verschillende oorzaken. ‘Voortgang in kennis van ‘ouderdomsdementie’ heeft ook pas vleugels gekregen toen we wisten dat er verschillende soorten zijn, zoals alzheimer, vasculaire en fronto-temporale dementie’, vertelt promovendus Tessa Blanken in een persbericht.
Mogelijk meer types
Eerdere pogingen om slapelozen in te delen in groepen zijn inmiddels verworpen. Maar deze nieuwe indeling laat zien dat het wel mogelijk is types te onderscheiden, schrijft Tsuyoshi Kitajima van de Fujita Health University in Japan in een commentaar bij het artikel van Van Someren. Kitajima denkt wel dat er mogelijk meer dan de genoemde vijf types bestaan. De onderzoekers beamen dat in hun artikel.