Er is nu een objectieve manier om te bepalen of je een ochtend- of avondmens bent. Amerikaanse onderzoekers hebben een bloedtest ontwikkeld om vast te stellen hoe laat het volgens je interne klok is. Met die informatie kunnen medische behandelingen beter op individuele patiënten worden afgestemd.
Heb je wel eens wakker gelegen door een jetlag? Dan weet je dat er in je lichaam een klokje tikt dat zich niet altijd wat aantrekt van de buitenwereld. Je biologische klok zorgt ervoor dat je ‘s avonds slaperig wordt. Maar ze regelt bijvoorbeeld ook lichaamstemperatuur en de productie van hormonen.
Simon van Gaal: ‘Te veel stress voor een topprestatie is niet goed, te weinig opwinding ook niet’
Wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam hebben in kaart gebracht wat de optimale stand van het brein is om zo goed m ...
Met de zogenoemde TimeSignature bloedtest kunnen Amerikaanse onderzoekers met 1,5 uur nauwkeurigheid meten hoe laat het in je lichaam is. De kracht van de test is de slimme software die het bloed analyseert. De onderzoekers hebben zelflerende algoritmen ontwikkeld die getraind werden om aan de hand van veertig verschillende kenmerken (zogenoemde genexpressie markers) in het bloed de tijd te bepalen. Voor de training maakten ze gebruik van eerdere metingen en van een groep proefpersonen bij wie elke twee uur bloed werd afgenomen.
Als de interne klok verkeerd loopt
‘De biologische klok lijkt in bijna alle weefsels en organen een rol te spelen’, zegt Rosemary Braun van de Northwestern University Feinberg School of Medicine in de Verenigde Staten. ‘En verstoringen van die klok zijn geassocieerd met verschillende ziekten, zoals depressie, diabetes en hart- en vaatziekten.’ Een verstoorde bioklok kan dus ook een indicatie zijn van een (sluimerende) ziekte. Het meten ervan kan daarom gebruikt worden om een diagnose te stellen.
Verder is het al langer bekend dat je sommige medicijnen juist wel of niet ‘s avonds in moet nemen. Door de inname van medicijnen af te stemmen op iemands biologische klok kan de werking dus mogelijk nog verder geoptimaliseerd worden. ‘De bijwerkingen van chemotherapie verschillen bijvoorbeeld met het tijdstip’, zegt Bert van der Horst, van het Erasmus MC in Rotterdam. ‘De gevoeligheid van het lichaam voor toxische stoffen wordt namelijk gestuurd door de biologische klok.’
Een verstoorde bioklok komt redelijk vaak voor. Volgens Amerikaans onderzoek zorgt het bij een op de tien mensen voor slaapproblemen.
Bloedtest
‘De huidige techniek om iemands fysiologische tijd te bepalen duurt lang’, zegt Braun. ‘Er moet een dag en een nacht lang, elk uur, een bloedmonster genomen worden om de hoeveelheid melatonine te meten.’ Melatonine is een hormoon dat onder andere het slaap-waakritme regelt. ‘Dat is duur onderzoek en zwaar voor de patiënt.’
De techniek van de Amerikaanse is relatief simpel. Er wordt twee keer minder dan een theelepel bloed afgenomen. Tussen de twee afnames moet ongeveer twaalf uur zitten. Maar als er acht of zestien uur voorbij gaat zijn de resultaten in veel gevallen nog steeds bruikbaar.
‘We hopen dat onze test in de toekomst door artsen gebruikt kan worden om snel en makkelijk de interne tijd van een patiënt te meten’, zegt Braun. ‘Net zo makkelijk als het nu is om het cholesterolgehalte te meten.’
Chronotherapie
‘Als de test echt goed werkt, dan hebben we iets heel belangrijks in handen’, zegt Van der Horst, die niet bij het onderzoek betrokken was. ‘Zowel voor het onderzoek als voor mogelijke klinische toepassingen is een makkelijke test waardevol.’
Ook chronobioloog Roelof Hut van de Rijksuniversiteit Groningen is enthousiast. ‘Wij werken aan soortgelijk onderzoek’, zegt hij. ‘We willen graag met twee, of het liefst één, bloedmonster meten hoe laat het is in het lichaam. Dan kun je de kennis over de biologische klok namelijk gemakkelijk toe gaan passen in de kliniek in de vorm van chronotherapie. Daarbij speelt de tijd ook een rol in het behandelplan. Bijvoorbeeld door te kijken op welk tijdstip de gezonde cellen van een patiënt zichzelf het best kan beschermen tegen chemotherapie of de straling van radiotherapie.’ Hut hoopt ook dat er vanuit de medische wereld meer interesse komt naar het belang van de biologische klok. Een makkelijke test kan daar mogelijk bij helpen.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees ook: