In de Straat van Gibraltar hebben orka’s de afgelopen jaren boten beschadigd of tot zinken gebracht. Waarom is niet duidelijk.
Eerder dit jaar waren er verschillende meldingen uit de Straat van Gibraltar van orka’s die zeilboten ernstig beschadigden. Eind oktober hebben de orka’s weer toegeslagen.
Op 31 oktober omsingelde een groep orka’s (Orcinus orca) een zeilboot voor de kust van Marokko. Ongeveer 45 minuten lang hapten de dieren naar het roer van het schip, en ramden ze tegen de romp, zegt het tourbedrijf dat de boot verhuurde op sociale media. De opvarenden probeerden terug te keren naar de kust, maar het schip zonk uiteindelijk vlak bij de ingang van een haven.
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Waar gebeurt dit?
De aanvallen vinden plaats in de Straat van Gibraltar, een strook zee op de grens van Zuid-Europa en Noord-Afrika. Een groep orka’s heeft daar al meerdere boten geramd en de roeren losgerukt, waardoor vier zeilboten zijn gezonken, en tientallen andere zijn beschadigd. Video’s van de aanvallen zijn op het internet te zien.
Hoe lang is dit al gaande?
De recente toename van het aantal botsingen met orka’s heeft de aandacht van het publiek getrokken, maar confrontaties met deze dieren zijn al langer bezig. Wetenschappers, vissers en lokale bewoners begonnen in mei 2020 melding te maken van ongewone ontmoetingen in de Straat van Gibraltar. Volgens de Atlantic Orca Working Group, die deze groep Orka’s in de gaten houdt, waren er 207 gemelde interacties in 2022. Hoewel veel interacties relatief onschuldig waren, zijn er dit jaar ten minste vier schepen gezonken. Hierbij raakten geen mensen gewond. Iedereen werd gered voordat het schip ten onder ging.
In de afgelopen jaren lijken de ontmoetingen tussen orka’s en boten vooral te zijn geëscaleerd in de maand mei. Het favoriete voedsel van de orka’s, blauwvintonijn, trekt dan door het Middellandse Zeegebied. De laatste aanvaring op 31 oktober onderscheidt zich daarin dus van de eerdere confrontaties met de dieren.
Wat doen de orka’s precies met boten?
In de meeste gevallen naderen de orka’s om beurten snel het achterste deel van de boot. De dieren hebben een duidelijke interesse in de roeren van het schip, die ze met hun tanden doorboren of breken. Er zijn ook orka’s gezien die met hun kop en flank tegen zeilboten duwen, waarbij ze soms gaten in de romp scheuren. Soms veroorzaken de orka’s geen schade aan de schepen, maar zwemmen ze een tijdje mee in het turbulente water achter de boot.
Opvallend is dat deze orkagroep minder geïnteresseerd lijkt te zijn in grote of gemotoriseerde vaartuigen. ‘Ze zijn hypergefocust op zeilboten’, zegt marine bioloog Deborah Giles van de Universiteit van Washington in de VS.
Om hoeveel orka’s gaat het?
Bij de botsingen, waaronder de laatste van 31 oktober, zijn meestal maar een handjevol dieren uit een groep van ongeveer negenendertig orka’s betrokken. Aan de hand van foto’s en video’s van de gebeurtenissen kunnen onderzoekers nagaan welke leden van de groep het vaakst betrokken zijn. Momenteel nemen ongeveer vijftien orka’s deel aan het rammen van boten. ‘Het is gedrag dat zich waarschijnlijk vanuit één individu heeft verspreid’, zegt marine bioloog Andrew Trites van de Universiteit van British Columbia in Canada.
Kunnen orka’s van elkaar leren?
Orka’s zijn een sociale soort die in staat is om van hun groepsgenoten te leren, dus het is mogelijk dat het gedrag een trend is die aanslaat. Dit betekent echter niet dat de dieren hun soortgenoten opzettelijk leren om boten aan te vallen, want daarvoor zouden ze een motief moeten kunnen communiceren. In plaats daarvan vinden ze het aanvallen van boten mogelijk gewoon leuk of interessant .
Zal dit gedrag zich verspreiden?
Deze Noord-Atlantische subpopulatie onderscheidt zich van andere orka’s in dieet, cultuur, genetica en dialect (de geluiden waarmee orka’s communiceren zijn afhankelijk van hun groep). Leden van deze groep gaan niet om met andere orka’s, dus het is onwaarschijnlijk dat dit gedrag zich zal verspreiden naar andere populaties. Wel zou het zich binnen de groep verder kunnen verspreiden.
Waarom doen orka’s dit? Is het wraak?
Online gaan geruchten rond over een orka met de naam White Gladis, die getraumatiseerd zou zijn door een conflict met een boot. Dit is speculatie gebaseerd op genezen verwondingen op haar vinnen. Het is echter niet duidelijk of deze verwondingen zijn veroorzaakt door een ontmoeting met een boot. Orka’s slaan elkaar soms met hun tanden, wat een andere verklaring zou kunnen zijn voor de littekens.
De meeste experts zijn het erover eens dat er geen bewijs is dat White Gladis andere walvissen oproept om boten aan te vallen, en dat er geen duidelijk motief is voor groepsgenoten om persoonlijk letsel te riskeren om wraak te nemen voor White Gladis. Het is niet bekend of White Gladis betrokken was bij het conflict op 31 oktober.
‘Niemand weet waarom dit gebeurt’, zegt Trites. ‘Alle verslagen die binnenkomen zijn van niet-wetenschappers, niet-specialisten – mensen die doodsbang zijn’, zegt hij. Orka’s zijn een zeer intelligente soort die in staat is zichzelf te herkennen, maar dat betekent niet noodzakelijkerwijs dat ze in staat zijn om wraak te plannen en uit te voeren, zegt Trites.
Wat zou dan wel de oorzaak kunnen zijn van de recente botsingen?
Zowel Trites als Giles denken dat het waarschijnlijker is dat de orka’s gewoon plezier hebben of misschien op hun rug gekrabd willen worden, maar dan op een nogal angstaanjagende manier. ‘Deze dieren houden van aanraking’, zegt Giles. ‘Ze hebben interactie met dingen in hun omgeving, ook met elkaar.’ In Brits-Columbia in Canada is bijvoorbeeld een groep orka’s gezien die krachtig tegen rotsstranden wrijven.
Er is nog nooit bewezen dat wilde orka’s op mensen jagen of ze opeten, dus het is onwaarschijnlijk dat dit te maken heeft met zoeken naar voedsel. Totdat onderzoekers weten wat de motivatie is voor de botsingen, zal het een lastig zijn om er iets aan te doen. Als de orka’s de activiteit bijvoorbeeld als een spel zien, kan vluchten een nog agressievere reactie uitlokken. ‘Dit is iets dat wij mensen moeten uitzoeken. We moeten niet de orka’s de schuld geven’, zegt Giles.
