Vandaag maakte het Nobelcomité in Stockholm bekend dat de Nobelprijs voor de scheikunde gaat naar de Zweedse Tomas Lindahl, de Amerikaanse Paul Modrich en de Turks-Amerikaanse Aziz Sancar, voor onderzoek naar de mechanismen van DNA-reparatie.
Op eigen houtje fitnessen oorzaak van veel blessures
Een op de vijf Nederlanders doet aan fitness. Dat leidt tot een miljoen blessures per jaar. Bewegingswetenschapper Lisa Noteboom onderzocht hoe die ku ...
DNA raakt veelvuldig beschadigd, maar de meeste van deze beschadigingen worden meteen door het lichaam zelf gerepareerd. De drie onderzoekers die vandaag de Nobelprijs voor de scheikunde wonnen, onderzochten verschillende van die herstelmechanismen.
Een DNA-streng bestaat uit sequenties van de basen A, T, C en G. Deze vier basen zijn als het ware de bouwstenen van ons DNA en de volgorde waarin ze op een streng zitten, bepaalt de erfelijke informatie. Een beschadiging in het DNA kan vergaande gevolgen hebben. Het zorgt bijvoorbeeld voor veroudering van het lichaam, maar kan ook kanker veroorzaken.
Lindahl ontdekte dat DNA onder meer beschadigd raakt door spontane chemische processen. Zo kan een C-base bijvoorbeeld spontaan veranderen in een U-base, die normaal gesproken niet voorkomt in het DNA. Lindahl berekende dat dit wel tweehonderd keer per dag gebeurt, in iedere cel. Er moet dus een mechanisme zijn dat deze beschadigingen repareert. Dat is het base excision reparatiesysteem. Dit mechanisme verwijdert de foute base uit het DNA en doet dat niet alleen voor de U-base, maar ook voor meer dan honderd andere DNA-beschadigingen.
Modrich bekeek een andere oorzaak van DNA-beschadiging. Als een cel splitst, moet het DNA gekopieerd worden, maar hierin sluipt nog wel eens een fout. Dit wordt gerepareerd door het mismatch reparatiesysteem. Sancar keek juist naar beschadigingen van buitenaf. DNA kan bijvoorbeeld door UV-licht of door roken beschadigd raken. Ook hier is een reparatiemechanisme voor: het nucleotide excision reparatiesysteem.
Voor Lindahl kwam de prijs als een verrassing: ‘Ik wist wel dat ik overwogen werd, maar honderden anderen werden dat ook.’ Hij benadrukt tijdens de persconferentie hoe belangrijk het is om de verschillende reparatiemechanismen te begrijpen. ‘We kunnen het niet vermijden, want we worden de hele tijd blootgesteld aan dingen die ons DNA beschadigen en veel van die dingen zitten in ons eigen lichaam.’ Hij verwacht dat beter begrip ook kan helpen bij bijvoorbeeld de behandeling van kanker. ‘DNA-herstel is erg belangrijk om gezond te blijven, maar kankercellen gebruiken het ook om hun DNA te herstellen. Door beter te begrijpen hoe de reparatiemechanismen werken, kunnen we dit herstel van kankercellen misschien voorkomen.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: