Nijmegen (NL) – Nijmeegse onderzoekers vonden een stof die bij apen kunstmatige Parkinssymptomen tot stilstand brengt. De stof geneest niet, maar lijkt verdere achteruitgang te kunnen voorkomen.


Uit onderzoek van dr Gerda Andinga en hoogleraar dr Lex Cools van het Universitair Medisch Centrum St. Radboud in Nijmegen blijkt dat de stof TCH346 de voortschrijding van kunstmatig opgewekte Parkinsonverschijnselen in resusapen volledig tot stilstand brengt. TCH346 remt het afsterven van de dopamine-producerende hersencellen, die nodig zijn om de fijne motoriek aan te sturen. Door de massale sterfte van gezonde dopamine-producerende cellen hebben Parkinsonpatiënten last van beven, stijfheid en krijgen ze onbewuste bewegingen zoals lopen moeilijk op gang.

Het proces van voorgeprogrammeerde celdood heet apoptose en is een natuurlijk beschermingsmechanisme van het lichaam om defecte cellen op te ruimen, om bijvoorbeeld kanker te voorkomen. Daarom kun je niet zomaar zonder gevaar alle apoptose in het lichaam uitschakelen. Gelukkig blijkt uit reageerbuisonderzoek dat TCH346 ‘zinvolle’ celdood niet tegengaat. Ook heeft de stof geen effect op apoptose van cellen buiten het zenuwstelsel. Uit Zwitsers onderzoek blijkt dat de stof bij gebruik in gezonde mensen veilig is.

De werking van TCH346 berust op het remmen van het enzym GAPDH (glyceraldehyde-3-fosfaat-dehydrogenase) dat nodig is bij apoptose. Door de uitschakeling van dit enzym kan TCH346 mogelijk de celdood bij Parkinson tot stilstand brengen. De stof geneest bestaande symptomen dus niet, maar voorkomt verdere achteruitgang. Wanneer deze stof een medicijn op zou leveren, betekent dat een grote vooruitgang voor de veertigduizend Parkinsonpatiënten in Nederland, want bestaande anti-Parkinsonmedicijnen werken slechts tijdelijk en zorgen voor ernstige bijwerkingen. In de toekomst zou deze stof mogelijk ook behulpzaam kunnen zijn bij andere neurodegeneratieve ziekten waar hersencellen door apoptose afsterven, zoals bij Alzheimer.

Cools brengt de resultaten van zijn onderzoek erg vroeg naar buiten, nog voor publicatie in een vaktijdschrift. De Parkinson Patiënten Vereniging reageert daarom kritisch: “Wij zijn niet blij met de manier waarop Cools zijn ontdekking naar buiten heeft gebracht. Want er is nog een zeer lange weg te gaan. De stof van professor Cools is alleen nog maar op resusaapjes getest, en dat zijn geen mensen. Mocht de stof echt werken, dan duurt het minstens vijf jaar voor het als geneesmiddel verkrijgbaar is. Onze patiëntenvereniging heeft een hele kast vol met onderzoeken die van alles beloofden, maar waar we nooit meer iets van gehoord hebben.”

“Met de informatie over mijn onderzoek wil ik juist valse hoop wegnemen, om zo de geruchtenmachine onder patiënten voor te zijn,” reageert Cools. “Deze ontdekking betekent een unieke doorbraak in het onderzoek, maar niet in de behandeling. We hebben nog teveel vragen.” Cools zegt daarom binnen drie maanden met onderzoek op Parkinsonpatiënten te willen beginnen; waar wil hij niet zeggen, maar zeker niet in Nijmegen. Op de vraag of het rondkrijgen van financiering voor zijn onderzoek ook een rol speelde bij het vroeg naar buiten brengen van zijn ontdekking, wilde Cools niet reageren.


Stefan Verhaegh