De Bilt (NL) – Nederlandse medici hielden in de 19e eeuw nauwkeurig het Japanse weer bij. Hun gegevens, gevonden in de archieven van het KNMI, vormen aanleiding voor een symposium.


Wie wat bewaart, heeft wat. Het KNMI ontdekte in zijn archieven weermetingen die Nederlanders in Japan uitvoerden. Deze, met instrumenten uitgevoerde metingen vormen een belangrijk hulpmiddel om inzicht te krijgen in de ontwikkeling van het Japanse klimaat.
Eeuwenlang vormde het eilandje Decima, ook wel geschreven als Deshima of Desjima, een Hollandse enclave voor de Japanse kust. Slechts daar vond handel tussen Japan en Europa plaats. Geneeskundigen op Decima maten allerlei gegevens die het mogelijk maken om het klimaat tot begin 19e eeuw te reconstrueren.
Op 8 oktober zal Tineke Netelenbos, minister van Verkeer en Waterstaat, aanwezig zijn op een internationaal symposium in Nagasaki. Dit staat in het teken van historische meteorologische waarnemingen. Het onderzoek van historische klimaatgegeveens vindt plaats in het kader van het HISKLIM-project van het KNMI, dat eerder dit jaar van start ging.

De eerste meteorologische stations
De in De Bilt gevonden metingen betreffen de perioden 1845-1858 en 1871-1878. Ze zijn verricht door de Nederlandse geneeskundigen Mönicke, Van den Broek, Pompe van Meerdervoort en Geerts. In de jaren zeventig van de 19e eeuw richtte Japan pas de eerste meteorologische stations op. Niet alleen het KNMI bewaart veel. Ook in Japan kwamen waarnemingen tevoorschijn die door Nederlanders zijn verricht. Dat betreft metingen door Blomhof en Von Siebold uitgevoerd in de periode 1819-1828. Het deels parallel lopen van de nieuw gevonden meetreeksen met de metingen door de meteorologische stations, maakt een reconstructie van het Japanse klimaat mogelijk tot begin 19e eeuw. Het KNMI werkt daaraan samen met de Tokyo Metropolitan University en de Britse University of East Anglia.
De onderzoekers denken zelfs nog verder terug in de tijd het klimaat te kunnen analyseren. Ze beschikken namelijk ook over niet-instrumentele waarnemingen die op diverse plekken in Japan zijn verricht. Die waarnemingen, systematisch vastgelegd in dagboeken, gaan terug tot 1700.
Uiteindelijk moeten alle gegevens extra inzicht bieden in de wisselingen in het klimaat en een reconstructie van het verloop van de temperatuur.

Erick Vermeulen