De noordelijke magnetische pool verschuift sneller dan verwacht van Canada in de richting van Siberië. Deze pool is altijd al beweeglijk geweest omdat het vloeibare ijzer binnenin de aarde zich verplaatst, maar dat het de laatste tijd zó snel zou bewegen, hadden wetenschappers niet voorzien.
Het is niet vreemd dat het aardmagneetveld verschuift, dat doet het constant. Om de vijf jaar passen wetenschappers daarom het World Magnetic Model aan, een model dat het wereldwijde aardmagneetveld weergeeft en dat we onder andere gebruiken om te navigeren. Het magneetveld beweegt de laatste tijd echter zo snel, dat wetenschappers genoodzaakt zijn het model eerder dan gepland aan te passen. Kort na de laatste update van het model uit 2015, ging het magnetisch veld aan de wandel op een manier die wetenschappers niet hadden voorspeld.
Wat gebeurt er als de permafrost ontdooit?
Door de opwarming van de aarde dooit de permafrost in rap tempo. Aardwetenschapper Niek Jesse Speetjens deed onderzoek naar de gevolgen.
Navigatiesysteem
We gebruiken het magneetveld om te navigeren. De noordelijke magnetische pool bevindt zich in tegenstelling tot de geografische noordpool echter niet precies in het noorden, maar wijkt een beetje af. Het World Magnetic Model zorgt ervoor dat navigatiesystemen rekening kunnen houden met deze kleine afwijking.
‘Omdat het aardmagneetveld verschuift, is het belangrijk dat we het model bijstellen, wanneer nodig. Vliegtuigen, maar ook navigatiesystemen in de auto maken gebruik van het magneetveld’, aldus Lennart de Groot, geoloog aan de Universiteit Utrecht.
Momenteel wordt het magnetische punt op de plek van Canada zwakker, terwijl het op de plek van Siberië sterker wordt. ‘Het aardmagneetveld verandert doordat er op 3.000 km diepte onder de aardlaag vloeibaar ijzer in kolommen rondkolkt. Dat ijzer is als vloeibare stroop op een pannenkoek’, zegt De Groot. ‘De stroming wordt gestuurd door de draaiing van de aarde, daarom liggen de magnetische noord- en zuidpolen ook altijd in de buurt van de geografische polen. Het ijzer kan rondom de kolommen echter in alle richtingen stromen: dat verklaart waarschijnlijk de snelle veranderingen in het aardmagneetveld.’
De noordelijke magnetische pool werd voor het eerst gemeten in 1831. Vanaf ongeveer 1990 nam de snelheid van de verschuiving toe: van zo’n 15 kilometer per jaar naar ongeveer 55 kilometer per jaar.
Omdraaiende polen
Wetenschappers proberen te begrijpen waarom het aardmagneetveld zo dramatisch verandert. Sommige vermoeden dat het een voorbode is dat de magnetische polen van de aarde binnenkort zullen omkeren. ‘De polen ruilen gemiddeld één keer per 300.000 jaar van plaats. De laatste keer dat het gebeurde, is inmiddels al 780.000 jaar geleden’, zegt De Groot. Zou het dan niet eens tijd zijn dat de polen van plaats wisselen? ‘Het magneetveld moet dan eerst zwakker worden. In het verleden was de sterkte van het magnetisch veld bij het omkeren drie keer zwakker dan dat het nu is.’ Het huidige verzwakte magneetveld kan zichzelf weer herstellen, waardoor het onwaarschijnlijk is dat de polen zullen keren.
Wetenschappers doen onderzoek naar het magneetveld in het verleden door onderzoek naar gesteente. Lava die stolt legt de oriëntatie van magnetische velden op dat moment vast. ‘Lava uit de vulkaan die Gran Canaria heeft gevormd, laat ons bijvoorbeeld zien dat er 14 miljoen jaar geleden een omkering van de polen was. We weten hierdoor hoe sterk het magnetisch veld moet zijn, voordat de polen kunnen omdraaien’, zegt De Groot.
‘Het is mogelijk dat de polen in de toekomst omdraaien als het magnetisch veld op dit tempo blijft verzwakken. De huidige verandering is echter nog te beperkt om ervan uit te gaan dat dit op korte termijn gaat gebeuren.’
Note: De noordelijke magnetische pool in dit artikel betreft de magnetische pool op het noordelijk halfrond. Eigenlijk is deze pool de zuidpool van het magneetveld.