De Israëli’s Aaron Ciechanover en Avram Hershko en de Amerikaan Alexander Varshavsky krijgen dit jaar de prestigieuze Albert Lasker Award for Basic Medical Research. Ze ontdekten het ubiquitine-systeem voor gereguleerde eiwitafbraak. Ze vonden dat eiwitafbraak een fundamenteel proces is dat tal van belangrijke gebeurtenissen in de cel beïnvloedt.
Cellen maken eiwitten, maar breken ze ook weer af. Als dat niet het geval was, zouden overtollige en defecte eiwitten zich opstapelen. Afbraakprocessen zijn even vernuftig en essentieel als aanmaakprocessen, bewezen Ciechanover, Varshavsky en Hershko.
Ubiquitine, een klein eiwit dat in elke cel aanwezig is, vormt de kern van de afbraakprocessen. Je zou het eiwitje een soort interne postcode kunnen noemen. Het wordt gekoppeld aan lysineresiduen van af te breken eiwitten, een proces waarbij drie enzymen zijn betrokken. Zit er eenmaal ubiquitine aan een eiwit, dan ‘weet’ de cel dat dit koppelingsproduct rijp is voor vernietiging.
‘De mooiste dingen ontdek je door er niet specifiek naar te zoeken’
Medisch bioloog Yvette van Kooyk wil het immuunsysteem leren kankercellen aan te vallen door hun suikerjas-vermomming weg te knippen.
Hoe belangrijk ubiquitine is, blijkt wel uit het feit dat het gedurende de evolutie nauwelijks is veranderd. De postcode-eiwitjes van mens en gist verschillen bijvoorbeeld van elkaar in slechts drie van de 76 aminozuren.
Jos van den Broek
