Amsterdam (NL) – De komende weken moeten twee Soyoezraketten vier Europese Clustersatellieten in de ruimte brengen. Het viertal zal de magnetosfeer van de Aarde bestuderen. Bij een eerdere poging in 1996 met de allereerste Ariane-5 gingen de vier kostbare satellieten verloren.


Europese ruimteonderzoekers kijken reikhalzend uit naar de lancering van de Clustersatellieten. Op zaterdagmiddag 15 juli moet volgens schema een Soyoezraket de eerste twee satellieten in een baan om de Aarde brengen. Op 9 augustus volgt het tweede duo. De vier satellieten zullen een ellipsvormige polaire baan om de Aarde beschrijven, die hen van 19.000 tot 119.000 kilometer van het aardoppervlak brengt. Het viertal moet extra inzicht verschaffen in de magnetosfeer rond de Aarde en de invloed daarop van de zonnewind.

Bij de eerste lancering van een Ariane-5-raket, in 1996, konden de eerste vier Clustersatellieten meeliften. Dat kwam goed uit voor zowel Arianespace, dat bij de eerste lancering geen commerciële lading wilde riskeren, en de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, die de kosten van het toch al kostbare ruimte-onderzoek uiteraard graag beperkt. Helaas ontplofte de Ariane-5 en gingen de wetenschappelijke satellieten verloren.
De in diezelfde periode gelanceerde satelliet SOHO heeft inmiddels enorm veel informatie over de Zon opgeleverd. Vanwege het belang van de wetenschappelijke informatie die het verloren gegane experiment kon opleveren, besloot de ESA er een vervolg aan te geven. Zowel SOHO als Cluster zijn een onderdeel van ESA’s Horizons 2000-programma. De afgelopen jaren hebben, onder aanvoering van Dornier Satellittensysteme in Duitsland, vele Europese bedrijven samengewerkt aan de vier nieuwe Clustersatellieten, die samen bekendstaan als Cluster II. De vier satellieten zijn volledig gelijk. Ze bevatten elk elf instrumenten die metingen aan magneetvelden en deeltjes verrichten. In formatie zullen de vier hun baan rond de Aarde innemen.

Competitie
Dit voorjaar organiseerde de ESA een Cluster-II-competitie, waarbij inwoners van de vijftien lidstaten van de ESA namen voor de vier satellieten mochten bedenken. Tot de vijftien finalisten behoren André Borremans uit Lembeek (B) en Ben Jasper Fayer uit Hoogeveen (NL). Tijdens de lancering van de eerste twee Clustersatellieten zal ESA de winnaar – en daarmee de namen van de vier satellieten – bekendmaken.
De Cluster-II-missie zal in details de complexe wisselwerking tussen zonnewind en magnetosfeer in kaart brengen. De komende maanden bereikt de Zon haar elfjaarlijkse maximale activiteit, wat gepaard gaat met extra vlagen vol hoogenergetische geladen deeltjes (plasma) in de Zonnewind. Op Aarde merken we dat er magnetische stormen op de Zon optreden aan het noorderlicht en – als het tegenzit – aan storingen in telecommunicatie en apparatuur. De informatie die het Cluster-experiment oplevert komt ook van pas voor het laboratoriumonderzoek aan plasma op Aarde.
Er zijn sinds 1963 al meer dan 1500 lanceringen met Soyoezraketten uitgevoerd. Bij de lancering van de Clustersatellieten zijn de raketten wel aangepast, onder meer met een vierde trap (Fregat) die de satellieten precies in de beoogde baan moet brengen. De satellietbouwers hebben de vier Clustersatellieten een geringere doorsnede moeten geven, omdat de Soyoez een kleinere diameter heeft dan de Ariane 5. Aan de Soyoezraketten lijkt het succes van de Clustermissie niet af te hangen. In bijna veertig jaar hebben ze een slagingspercentage van 98 procent gehaald.Via de website van de ESA kan men op internet de lancering live volgen.

Erick Vermeulen