Archeologen hebben in het Amazonegebied een netwerk van steden en wegen ontdekt dat een mysterieuze beschaving tussen 3000 en 1500 jaar geleden heeft gebouwd. Deze beschaving is daarna spoorloos verdwenen.
Onderzoek vanuit de lucht heeft de grootste prekoloniale steden tot nu toe in het Amazonegebied onthuld. De steden waren met elkaar verbonden door een uitgebreid netwerk van wegen.
‘Deze nederzettingen zijn veel groter dan andere in het Amazonegebied’, zegt archeoloog Stéphen Rostain van het Franse Nationaal Centrum voor Wetenschappelijk Onderzoek in Parijs. ‘Ze zijn vergelijkbaar met Maya-nederzettingen.’
Waarom een inpoldering in de Biesbosch alles zegt over het landbouwbeleid van afgelopen eeuw
Eerst de boerderij, dan pas de natuur: de agrarische sector staat er bij veel mensen niet goed op. Historicus Marij Leenders beschrijft in haar onderz ...
De steden zijn tussen de 3000 en 1500 jaar oud. Daarmee zijn ze ouder dan alle andere precolumbiaanse steden die eerder in het Amazonegebied zijn ontdekt. De bevolking ervan is later om onduidelijke redenen verdwenen.
8 miljoen mensen
Veel mensen denken dat het Amazoneregenwoud nog grotendeels onaangetast was door mensen toen Columbus in 1492 Amerika bereikte. In feite rapporteerden de eerste Europeanen echter dat ze veel boerderijen en steden in het gebied zagen.
Deze verslagen zijn in de afgelopen decennia gesteund door ontdekkingen van oude grondbewerkingen en uitgestrekte donkere bodems die door landbouw moeten zijn ontstaan. Mogelijk telde de precolumbiaanse bevolking van het Amazonegebied wel 8 miljoen mensen.
Paalgaten
Rostain en zijn collega’s bestuderen archeologische vindplaatsen in de Upano-vallei van het Ecuadoraanse Amazonegebied, in de uitlopers van het Andesgebergte. Een halve eeuw geleden werden daar voor het eerst sporen van oude nederzettingen gevonden. Sindsdien zijn een handvol van die nederzettingen opgegraven.
In 2015 deed het team van Rostain een onderzoek vanuit de lucht met ‘lidar’. Dat is een laserscantechniek waarmee je een gedetailleerde 3D-kaart maakt van het oppervlak dat onder begroeiing schuilgaat. Nu zijn de bevindingen van dat onderzoek gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science. Daaruit blijkt dat de nederzettingen veel uitgestrekter waren dan gedacht.
Het onderzoek onthulde meer dan 6000 platforms van verhoogde grond in een gebied van 300 vierkante kilometer. Op deze plekken stonden ooit houten gebouwen. Opgravingen hebben op de structuren namelijk paalgaten en sporen van open haarden blootgelegd.
Tuinsteden
De meeste platforms zijn ongeveer 20 bij 10 bij 2 meter groot. Het zijn vermoedelijk de voormalige locaties van huizen.
Het grootste platform is 140 bij 40 meter bij 5 meter groot. Archeologen denken dat hier monumentale gebouwen stonden die voor ceremonies werden gebruikt.
De platforms werden omringd door velden. Veel daarvan werden bevochtigd door kleine kanalen die eromheen waren gegraven. ‘De vallei was bijna volledig bewerkt’, zegt Rostain. Analyse van aardewerk suggereert dat er maïs, bonen, maniok en zoete aardappelen werden verbouwd.
In totaal waren er vijf grote nederzettingen in het onderzochte gebied. Vanwege de lage bebouwingsdichtheid kunnen ze worden omschreven als tuinsteden, zegt Rostain.
Rechte wegen
Het onderzoek onthulde ook een netwerk van rechte wegen die gemaakt waren door aarde uit te graven en aan de zijkant op te stapelen. De langste weg strekt zich uit over minstens 25 kilometer. Mogelijk loopt hij buiten het onderzochte gebied nog verder.
Het Upano-volk deed opvallend veel moeite om de wegen recht te maken, zegt Rostain. Op sommige plaatsen groeven ze bijvoorbeeld 5 meter diep, terwijl ze ook zonder te graven de contouren van de grond hadden kunnen volgen. Aangezien er geen praktische reden was om de wegen recht te maken, hadden ze volgens Rostain waarschijnlijk een symbolische betekenis.
Op sommige plaatsen zijn er ook tekenen van verdedigingswerken te vinden, zoals greppels. Er kan dus sprake zijn geweest van conflicten tussen groepen.
Vulkaanuitbarstingen
In de rest van het Amazonegebied werden veel nederzettingen na de komst van de Europeanen verlaten. Dat kwam waarschijnlijk doordat ziektes en geweld toen een groot deel van de bevolking doodden.
Alle Upano-artefacten die het team van Rostain heeft gedateerd zijn echter ouder dan 1500 jaar. Dat wijst erop dat de nederzettingen in de vallei al rond deze tijd werden verlaten, ver voor het koloniale tijdperk.
De onderzoekers hebben ook lagen van vulkanische as gevonden. Mogelijk heeft een reeks vulkaanuitbarstingen mensen gedwongen uit de vallei te vertrekken.
‘Voor dit vroege tijdsbestek is dit een ongekende mate van complexiteit en dichtheid van nederzettingen’, zegt antropoloog Michael Heckenberger van de Universiteit van Florida. ‘De auteurs concluderen terecht dat de complexiteit en schaal vergelijkbaar zijn met bekendere gevallen uit deze tijd, zoals de Maya’s.’
