Columbia, Missouri (VS) – Het dwergvarkentje Goldie vormt mogelijk een beloftevolle stap in de ontwikkeling van xenotransplantatie. Bi het beestje zijn beide kopieën van een gen dat aan afstotingsverschijnselen bijdraagt, uitgeschakeld.


Op 18 november 2002 kwam het dwergvarkentje Goldie ter wereld. Randall Prather, hoogleraar in reproductiebiotechnologie aan de University of Missouri-Columbia, presenteerde deze week trots dit resultaat tijdens een bijeenkomst van de International Embryo Transfer Society in Nieuw-Zeeland. De onderzoekers schakelden met succes twee genen uit die bijdragen aan de afstoting van varkensweefsel door het menselijk lichaam.
“Het feit dat we erin zijn geslaagd om deze specifieke soort minivarken te klonen met daarbij beide kopieën van een gen uitgeschakeld, vormt een zeer opwindende stap op het gebied van xenotransplantatie”, verklaart Prather. “Organen van normale varkens zijn te groot om bij mensen te implanteren, en de teelt van deze kleine varkens is jarenlang uitgevoerd met het oog op zijn mogelijke nut voor mensen”.
De, in Europa zeer omstreden, techniek van xenotransplantatie moet een eind maken aan de lange wachtlijsten van mensen die een transplantatie nodig hebben. Het varken lijkt één van de meest geschikte kandidaten als alternatieve organenbron vanwege de grote overeenkomsten tussen menselijke en varkensorganen. Bovendien is de teelt van varkens zeer gemakkelijk. Eén van de grootste problemen voor het onderzoek vormt de sterke afweer van het menselijke immuunsysteem tegen varkensweefsel.

Double knock-out
Een sleutelrol in het afstotingsproces vormt een gen dat codeert voor het enzym 1,3-galactosyltransferase, ofwel GGTA1. Dat produceert een suikermolecuul op het oppervlak van varkenscellen waaraan menselijke antilichamen zich snel hechten. Daarmee luidt dit suikermolecuul het begin van het afstotingsproces in.
Een jaar geleden meldden Prather en onderzoekers van het bedrijf Immerge al dat ze een dwergvarken hadden gekloond waarin één van de twee kopieën van het GGTA1-gen was uitgeschakeld, een zogenaamde single knock-out. Varkens bevatten uiteraard twee sets genen, zodat er ook nog een werkend gen in het DNA aanwezig was. Met het genetisch materiaal van dat varkentje hebben ze nu opnieuw via kerntransfer een kloon gemaakt, waarin ditmaal beide kopieën van het gen zijn uitgeschakeld, ofwel double knock-out.
Een nevenvoordeel van het bij Immerge ontwikkelde geteelde minivarken is dat dit varken waarschijnlijk geen menselijke cellen in cultuur kan besmetten met het zogenaamde Porcine Endogenous Retrovirus (PERV). Dit virus kan zijn ingebouwd in het DNA van een varken. De mogelijke overdracht van bekende of onbekende ziektenverwekkers vormt één van de belangrijkste praktische argumenten tegen xenotransplantatie. Uiteindelijk wil Immerge BioTherapeutics een complete varkensstapel voor xenotransplantatie ontwikkelen.

Erick Vermeulen