Gluten mogen langzaamaan weer uit het verdomhoekje kruipen. Ook al worden ze vaak genoemd als oorzaak van buikproblemen, fructanen lijken de echte boosdoener.
Ongeveer 1 procent van de mensen heeft coeliakie, een auto-immuunziekte die ervoor zorgt dat darmen slecht reageren op de gluteneiwitten in tarwe. Ongeveer 12 procent van de mensen voelt zich echter ook zonder dat ze deze stoornis hebben ziek na het eten van op tarwe gebaseerde voedingsmiddelen.
'Mensen zijn huiverig voor onbekend voedsel'
Cagla Cinar onderzoekt onze afkeer van onbekend voedsel. Want waarom eten mensen bijvoorbeeld niet graag een reep gemaakt van insecten?
Uit een onderzoek uit 2013 bleek dat er bij mensen zonder coeliakie geen verschillen in klachten optraden wanneer zij een glutenvrij of normaal dieet volgden. Het begint langzaam te dagen dat de glutensensitiviteit helemaal niets met gluten te maken heeft. Jane Muir en Peter Gibson van Monash University in Australië vroegen zich af welk kwaadwillend stofje dan wel verantwoordelijk is voor de buikproblemen. Ze vermoedden fructanen, een type suiker dat is terug te vinden in granen, maar ook in uien, knoflook, kikkererwten, sla en artisjokken.
Repentest
Om hun hypothese te testen wierven ze 59 glutensensitieve proefpersonen die voor hun klachten een glutenvrij dieet volgden. Ze gaven hun drie types mueslirepen die ofwel gluten, of fructanen, of geen van beide stoffen bevatten. De proefpersonen aten één soort reep per dag over de tijdspanne van een week. Hierna moesten ze een tijd wachten en aten ze de andere repen volgens hetzelfde protocol. De proefpersonen wisten niet welke repen ze aten doordat ze er hetzelfde uitzagen en smaakten. Uit de resultaten bleek dat de reep met fructanen voor 15 procent meer klachten zorgde ten opzichte van de controlereep. De glutenreep had in overeenstemming met hun verwachtingen geen enkel effect.
‘Dit kan verklaren waarom mensen met gevoelige darmen vaak verbetering zien door een glutenvrij dieet, maar niet volledig herstellen,’ zegt Muir. ‘Door tarwe uit te bannen elimineren ze een klein gedeelte van de fructanen uit hun dieet, maar die kunnen ze alsnog uit andere bronnen binnenkrijgen. Sommige glutenvrije producten, zoals kikkererwtenchips, bevatten bovendien fructanen.’
Het resultaat kan ook verklaren waarom veel placebo-gecontroleerde onderzoeken geen effecten van gluten vonden. ‘Doordat we weten wat coeliakie is, werd aangenomen dat gluten vast een rol zouden spelen bij prikkelbare darmen. Dit idee werd gevoed doordat mensen zich vaak een beetje beter voelden door een glutenvrij dieet,’ zegt Gibson. ‘Het lijkt erop dat die aanname verkeerd was.’ Het is nog steeds mogelijk dat een kleine minderheid van de mensen zonder coeliakieziekte ook op gluten reageert, maar onderzoeken zijn tot dusver te klein geweest om dit vast te stellen. ‘Het bewijs wijst in ieder geval uit dat fructanen een groter probleem zijn,’ stelt Gibson.
Moeilijk te verteren
De bevindingen zijn in lijn met zes recente onderzoeken die suggereren dat ongeveer 70 procent van de mensen met het prikkelbaredarmsyndroom zich beter voelen wanneer ze fructanen en andere voedingsstoffen vermijden die onder FODMAP’s vallen. FODMAP staat voor fermenteerbare oligosachariden, disachariden, monosachariden en polyolen. De stofjes zijn een verzameling van korte suikerketens die moeilijk verteerbaar zijn. Ze trekken water aan en worden in de dikke darm gefermenteerd door bacteriën, waardoor de darmen zich opblazen. Mensen met het prikkelbaredarmsyndroom hebben hier meer last van, doordat ze beschikken over hypersensitieve zenuwuiteinden in hun darmen.
Katie Ellard, een gastro-enteroloog van het Mater Hospital in Sydney, zegt dat veel artsen steeds vaker FODMAP-arme diëten voorschrijven aan mensen met darmproblemen. ‘Wanneer coeliakie is uitgesloten zal ik alsnog aanbevelen om tarwe te vermijden om te zien of dat helpt, maar ik leg ook uit dat dit moet door de aanwezigheid van fructanen, niet die van gluten.’
‘Als fructanen definitief het probleem blijken te zijn, zullen een hoop voedingsmiddelen weer beschikbaar worden voor mensen die dachten dat ze glutensensitief waren,’ zegt Ellard. Sojasaus bevat bijvoorbeeld wel gluten, maar weinig fructanen. Ook zuurdesembrood moet weer te eten zijn. Door de manier van bakken worden alle fructanen vernietigd.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: