Amerikaanse onderzoekers hebben een methode ontdekt om de voortplanting de malariaparasiet te blokkeren. De vondst kan misschien leiden tot een nieuwe behandelingsmethode van de ziekte.


Wil men patiënten van malaria af helpen, dan moet het de parasiet onmogelijk gemaakt worden zich in het lichaam te vermenigvuldigen. Daniel E. Goldberg van het Howard Hughes Medical Institute ontdekte, samen met collega’s van de Washington University School of Medicine, een moment waarop dat misschien kan: het moment dat een nieuwe generatie parasieten uit de rode bloedcellen vrij komt en nieuwe bloedcellen wil infecteren. De parasieten zitten dan in een omhulsel, zo blijkt, waar ze uit komen door het met een knip-eiwit, een protease, kapot te maken. Dat protease blijkt geremd te kunnen worden met het middel E64. Goldberg meldde dat in de Proceedings of the National Academy of Sciences van 12 december.
De malariaparasiet heeft een ingewikkelde levenscyclus. Hij komt via een mug het lichaam binnen in de vorm van sporen (sporozoiëten). Die dringen levercellen binnen. Ze vermenigvuldigen zich tot merozoiëten die vrijkomen in het bloed en rode bloedcellen infecteren. Daarin vermenigvuldigen ze zich tot nieuwe merozoiëten; zij breken naar buiten en zoeken nieuwe rode bloedcellen op. Enkele merozoiëten ondergaan een verandering in geslachtscellen; die worden door de mug opgezogen, waarna bevruchting plaatsvindt en nieuwe sporozoiëten ontstaan. De cirkel is rond.
Als de merozoiëten in de bloedcellen komen, omgeven ze zich met een beschermend omhulsel dat ze aan het membraan van de bloedcel ontlenen. Goldberg ontdekte dat de nieuw gevormde merozoiëten in zo’n zelfde omhulsel in clusters bijeenliggen. Hij kwam daar achter toen hij een kweek van geïnfecteerde rode bloedcellen behandelde met het middel E64, dat de werking van een aantal proteasen blokkeert. De jonge merozoiëten kwamen bij zo’n behandeling wel uit de bloedcellen, maar hun omhulsel bleef intact en ze konden daardoor geen nieuwe bloedcellen binnen dringen. Een protease dat noodzakelijk is om het omhulsel open te scheuren en vatbaar is voor E64 speelt, concludeert Goldberg, een sleutelrol in de levenscyclus van de parasiet.
Daarmee komt er misschien zicht op een middel dat een malariainfectie kan stoppen. Soortgelijke middelen zijn werkzaam gebleken tegen een HIV-infectie. Een nieuw middel tegen malaria, dat jaarlijks 500 miljoen mensen treft, is hard nodig.
Bovendien biedt E64 een mooi stukje gereedschap voor onderzoek. De merozoiëten blijven, als ze niet uit hun omhulsel bevrijd worden, wel in leven, een tijdlang althans. Gebruik van de protease-remmer geeft dus de mogelijkheid om een groot aantal merozoiëten te isoleren en te bestuderen en om te bekijken hoe ze rode bloedcellen binnen dringen.

Willy van Strien