Op driehonderd lichtjaar afstand van de aarde kolkt heet stof door een planetenstelsel, wat erop wijst dat daar recent twee planeten op elkaar zijn gebotst. Een nieuwe meting laat zien dat de brokstukken van deze kosmische crash ook nu nog regelmatig op elkaar knallen.
De astronomen ontdekten het stof in BD +20 307, een systeem van twee sterren die om elkaar heen draaien. Beide sterren zijn ten minste een miljard jaar oud.
Gewoonlijk gaat het er in zo’n oud stelsel rustig aan toe. Stof dat in de jonge jaren van het stelsel nog door de ruimte tussen de ster en planeten zwierde, is inmiddels verdwenen. Het is in de ster gevallen of het is door de ster naar de buitenste randen van het planetenstelsel geblazen.
Heino Falcke fotografeerde als eerste een zwart gat: ‘Nog mooier dan ik al die tijd had verwacht’
Heino Falcke, hoogleraar radioastronomie, maakte in 2019 de eerste foto van een zwart gat. Op dit moment doet hij onderzoek n ...
Bij BD +20 307 is het een ander verhaal. Astronomen ontdekten daar juist veel stof, dat bovendien ook nog eens warm is. Ze vermoeden dat het stof opvloog toen recent twee planeten op elkaar knalden en in stukken braken.
Vliegend observatorium
Dat BD +20 307 heet stof bevat, was al een tijdje bekend. Tien jaar geleden was ruimtetelescoop Spitzer de eerste die het warme stof detecteerde. De oudere meting is nu bevestigd door SOFIA (Stratospheric Observatory For Infrared Astronomy), een vliegend observatorium dat bestaat uit een telescoop die op een aangepaste Boeing is gemonteerd.
SOFIA zag bovendien dat de hoeveelheid warmtestraling in BD +20 307 de afgelopen jaren is toegenomen met tien procent: een teken dat er nu nog meer warm stof is dan voorheen. Dat onderstreept de lezing dat er in het stelsel recent planeten op elkaar zijn geklapt.
De grote botsing heeft mogelijk honderdduizenden jaren geleden plaatsgevonden (wat nog steeds kort geleden is, voor kosmische begrippen). Wat de astronomen nu zien, zijn botsingen tussen de resulterende brokstukken, die rondtollen en regelmatig op elkaar klappen. Bij elke klap vliegen opnieuw stofwolken op.
‘Het is een zeldzame kans om catastrofale botsingen te bestuderen die op een laat moment in een planetenstelsel plaatsvinden’, zegt onderzoeksleider Alycia Weinberger van het Amerikaanse Carnegie Institution for Science. ‘De SOFIA-metingen laten zien de stofschijf in slechts een paar jaar tijd verandert.’ Weinberger en haar collega’s publiceerden hun vondst in wetenschappelijk tijdschrift The Astrophysical Journal.
Niet ongebruikelijk
De onderzoekers stellen dat het ook mogelijk is dat het hete stof helemaal niet van een botsing afkomstig is. Het stof kan bijvoorbeeld ook dichter naar een van de sterren zijn bewogen, waar het sterlicht het meer dan voorheen verhit. Maar gezien de snelheid van de veranderingen is dat niet de meest voor de hand liggende verklaring. Zulke bewegingen duren gewoonlijk veel langer dan tien jaar.
Bovendien zijn catastrofale botsingen in planetenstelsels niet ongebruikelijk. Waarschijnlijk is ook de aarde in het verleden slachtoffer geweest van een kosmische knalpartij. Astronomen denken dat 4,5 miljard jaar geleden een hemellichaam van formaat Mars op de aarde botste. De brokstukken die van de planeet vlogen, vormden later de maan.
