In de rubriek ‘Voorbij de Waan‘ gaan wetenschappers voorbij de waan van de dag en beschrijven ze hoe de coronacrisis onze maatschappij blijvend verandert. Deze keer: Erick Janssen, hoogleraar bij het instituut voor familiale en seksuologische wetenschappen van de KU Leuven.
‘Corona heeft er bij ons, zeker wat onderzoek betreft, flink ingehakt,’ zegt Janssen via Zoom vanuit zijn woonplaats Wezembeek-Oppem. Janssen verdeelt zijn tijd tussen onderzoek doen en lesgeven. ‘Wij waren net begonnen met laboratoriumstudies met koppels, waarin we de seksuele respons in beide partners meten en willen bekijken hoe deze samenhangen met relatiekwaliteit. Die studies zijn nu helemaal stilgelegd.’
Wat is de focus van uw onderzoek?
‘Ik doe onderzoek naar een hele reeks aspecten van seks, van seksualiteit en relaties tot seksuele agressie, risicovol seksueel gedrag en hyperseksualiteit. Ik ben met name geïnteresseerd in de psychofysiologie van seksuele opwinding en seksueel verlangen. Wat is de rol van het lijf? Hoe interacteert het lichaam met gevoelens? En wat is de samenhang tussen verlangen en gedrag? Ik wil de basis van seksuele opwinding begrijpen. Na jaren van onderzoek hebben we nog steeds geen compleet beeld van de factoren die seksuele opwinding beïnvloeden, en de effecten van seksuele opwinding, bijvoorbeeld op grensoverschrijdend en risicovol seksueel gedrag.’
Aan den lijve
Ans Hekkenberg zoekt naar manieren om iets dat lastig is om voor te stellen te vertalen naar iets dat je letterlijk aan den lijve ondervindt.
Hoe brengt u seksuele opwinding in kaart?
‘Onder meer met instrumentjes waarmee we lichamelijke opwinding kunnen meten. Veel van ons onderzoek wordt daarbij geleid door een model dat we ontwikkeld hebben, het dual control model of sexual response. Het basisidee is dat seksueel verlangen en opwinding afhangen van de balans tussen seksuele excitatie en seksuele inhibitie. Vergelijk het met de rem en het gaspedaal in een auto, waarbij inhibitie de rem is. We zien dat voor mensen die makkelijk opgewonden raken, en hoog scoren op excitatie, seks heel belangrijk is. Hyperseksualiteit hangt ook sterk samen met hoge seksuele excitatie. De inhibitiekant is relevanter voor risicovol gedrag en seksuele agressie. Het model is van belang in tijden van corona, omdat het verschillen tussen mensen kan verklaren in hoe stress en emoties hun seksualiteit beïnvloedt.’
Wat kunt u verder zeggen over seks in coronatijden?
‘We zitten pas sinds begin maart in deze situatie, dus wat ik zeg is deels speculatief. Een aantal collega’s zijn gestart met onderzoek en de eerste resultaten wijzen erop dat veel stellen minder seks hebben en dat er meer masturbatie plaatsvindt en aan cyberseks wordt gedaan. Hier bedoel ik geen porno mee, maar seks met anderen via het beeldscherm.’
Dus koppels zijn meer thuis, maar hebben minder seks?
‘Het Amerikaanse Kinsey Instituut voor seksonderzoek heeft, in een nog lopend onderzoek, al zo’n 3000 mensen ondervraagd. Daaruit kwam dat 40 procent van de respondenten zei dat corona een negatieve impact op hun seksleven heeft. Dat betekent omgekeerd dat de seks bij 60 procent van deze respondenten niet afneemt of misschien toeneemt. Bij de mensen die het nu minder doen, kan het natuurlijk zijn dat al in een eerder stadium sprake was van bepaalde latente problemen, die nu aan de oppervlakte komen. Daarnaast is stress natuurlijk een deel van het probleem. Maar zoals eerder gezegd, stress kan, afhankelijk van wie je bent, ook zin in seks doen toenemen.’
We kruipen langzaam uit de lockdown. Wat betekent dat voor uw onderzoek?
‘Ik ben daar wel wat ongerust over. Normaliter is het is al een uitdaging om participanten te vinden, zeker als ze instrumenten in of op de genitaliën moeten plaatsen. Corona kan ertoe leiden dat de zoektocht naar proefpersonen nog lastiger wordt.’
En voor de mensen zelf?
‘Daar zie je ook vooral individuele verschillen. Stel dat hier straks in Leuven weer de eerste grote studentenfeesten plaatsvinden, dan voorspel ik dat studenten die al voorzichtig waren, misschien zulke feesten voor een tijdje zullen vermijden. Anderen kunnen welhaast niet meer wachten om weer te gaan feesten, daten en seksueel actief te worden.’
In het Parool schreef columniste Linda Duits dat seks een mensenrecht is. Bent u het daarmee eens?
‘Zeer zeker en ik zou graag een stapje verder willen gaan. Ik ben aangesloten bij de World Association of Sexual Health en we hebben net een verklaring geaccepteerd die zegt dat seksueel plezier als mensenrecht gezien moet worden. Seks is gedrag en daar hoef je niet van te genieten; verkrachting is namelijk ook seks. Als seksueel plezier het uitgangspunt is, dan ligt er meer nadruk op consent en de verwachting dat beide partners seks als prettig ervaren.’
Door corona kan het voorkomen dat mensen lange tijd geen seks hebben. Wat gebeurt er met hen?
‘We hebben niet echt seks nodig, behalve natuurlijk voor de voortplanting. Er zijn mensen die hun hele leven geen seks hebben en die gelukkig zijn en prima functioneren. Maar als u iemand bent voor wie seks wel belangrijk is, dan is acht weken onthouding natuurlijk niet fijn en wellicht ook niet goed voor uw geestelijke gesteldheid. Uit onderzoek weten we dat seks positieve effecten kan hebben op van alles, van immuunfunctie en bloeddruk, tot algemeen welzijn en productiviteit. Als je minder seks hebt dan je zou willen of dan je gewend bent, zou dus het omgekeerde kunnen gelden.’
De rubriek ‘Voorbij de Waan‘ is tot stand gekomen in samenwerking met PR-bureau De Wolven.
