Archeologen hebben met onderwaterdrones en een oude spionageboot uit de Koude Oorlog drie scheepswrakken op de bodem van de Middellandse Zee gevonden.
Eén van de schepen bevatte artefacten die tot ruim 2000 jaar terug te dateren zijn. De vondsten duiden op een omvangrijk handelsnetwerk ten tijde van het ontstaan van de eerste Griekse stadstaten. ‘Als onze datering klopt, komen de artefacten uit de tijd van Alexander de Grote zijn veldtochten’, zegt teamleider Ben Ballard van de Ocean Exploration Trust (OET).
Ballard en zijn collega’s verkenden de onderzeese berg Eratosthenes, een onderwaterplateau ten zuiden van Cyprus. Ze scanden de onderzeese berg met het Nautilus-onderzeeboot van de OET, wat eerder werd gebruikt als spionageboot door Oost-Duitsland in de jaren zeventig.
AI verbetert hoekschop
Kunstmatige intelligentie kan voetbaltrainers helpen bij het verbeteren van hoekschoppen. Experts vinden de AI-suggesties voor hoekschopopstellingen i ...
In 2010 ontdekten ze twee scheepswrakken die samen 70 artefacten herbergden. Toen ze in 2012 terugkwamen vonden ze nog een derde wrak, waar 149 artefacten in verborgen waren. Nu hebben ze hun vondsten beschreven.
Diepe wateren
De onderzeese berg Eratosthenes is een ideale bewaarplaats, doordat het op 600 tot 800 meter diepte ligt. Dat is diep genoeg om niet verstoord te worden door diepzeetrawlers, maar een stuk toegankelijker dan de rest van de Middellandse Zee, die gemiddeld 2300 meter diep is. Het ligt bovendien ver genoeg uit de kust, waardoor potentiële artefacten nog niet zijn bedolven onder de sedimentafvoer van de kust.
‘Diepere wateren hebben het voordeel dat ze vaak nog niet geplunderd zijn door schatzoekers, en geen last hebben van trawlers’, zegt onderwaterarcheoloog Jon Henderson van de Universiteit van Nottingham uit Engeland.
Ballard zegt dat de Middellandse zeebodem waarschijnlijk duizenden scheepswrakken van de laatste paar millennia herbergt. Om de moeilijk te vinden wrakken op te sporen, volgden de onderzoekers eeuwenoude vuilnissporen.
In de oudheid hadden zeelieden de gewoonte om de grote kleien kruiken, amforen genaamd, na de laatste druppel wijn of andere inhoud overboord te gooien. In de loop der tijd zijn er zo veel vazen gedumpt, dat de Nautilus ze als broodkruimels naar de wrakken kon volgen.
Oude zeevaarders
Twee van de scheepswrakken waren Ottomaans en dateren uit de negentiende eeuw. De derde kwam uit de vierde eeuw voor Christus, de tijd van Alexander de Grote.
Het team vond ook een gigantische hoeveelheid vazen, die ze dateerden op basis van hun uiterlijke kenmerken. De meesten kwamen uit 800 voor Christus en later. Ze kwamen vanuit het hele Mediterrane gebied, waaronder Egypte, Griekenland en Fenicische steden die rondom het huidige Libanon stonden.
De vondsten leveren bewijs voor het bestaan van omvangrijke handel in de Middellandse Zee rond het jaar 350 voor Christus. ‘Dit is de tijd van het ontstaan van de Griekse stadstaten’, zegt Ballard. ‘Er was waarschijnlijk sprake van een bloeiende handel tussen Griekenland, Klein-Azië, Egypte en Cyprus.’
Veel vazen kwamen van het Griekse eiland Chios, dat op dat moment bekendstond om de hoge kwaliteit van zijn wijnen. De oude zeevaarders leken dus graag goed spul achterover te slaan. ‘Blijkbaar hielden de mensen toen ook al van luxe’, zegt Henderson.
Ver van de kust
De onderzoekers vonden ook een bijzonder Kanaänitisch artefact dat dateert uit 1500 voor Christus. Dit was de tijd van de Myceense beschaving, de periode waarin volgens de legendes de Trojaanse Oorlog uitgevochten werd. De vondst van het artefact suggereert dat er zelfs toen al wijdverspreide handel plaatsvond.
Het is bovendien opvallend dat de schepen zo ver uit de kust voeren. Veel onderzoekers dachten dat oude zeelui open zee meden, uit angst voor de diepe wateren. Volgens Ballard is het door deze vondst duidelijk geworden dat sommigen kortere routes zochten door diepere wateren.
Henderson zegt dat de vondsten voornamelijk voor landarcheologen belangrijk zijn. Volgens hem schenken zij te veel aandacht aan de landbouwrevolutie en industriële revolutie. De zeevaartrevolutie en zijn significantie voor de ontwikkeling van de moderne beschaving wordt daarbij onderschat.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: