Dwingeloo (NL) – De radiotelescoop in Westerbork beschikt sinds enige tijd over een speciale detector om pulsars waar te nemen, PuMa. Pulsars zijn neutronensterren die zeer snel pulserende radiostraling uitzenden. Marco Kouwenhoven ontrafelde met de detector de radiobundels die pulsars uitzenden.


De Instrumentele Groep Fysica van de Universiteit Utrecht heeft samen met wetenschappers van deze universiteit en van de Universiteit van Amsterdam de afgelopen jaren de speciale pulsarmachine PuMa gebouwd. Dit is een van de beste apparaten ter wereld om pulsars waar te nemen.
Met de PuMa-detector kunnen astronomen in de individuele pulsen zelfs nog een substructuur onderscheiden, zo blijkt uit het promotieonderzoek van Marco Kouwenhoven. Op maandag 9 oktober hoopt de astronoom Marco Kouwenhoven te promoveren aan de Universiteit Utrecht. Hij onderzocht met de PuMa-detector het precieze mechanisme waarmee een neutronenster z'n karakteristieke, intense bundels radio- en andere straling opwekt. De gevonden substructuur wijst erop dat de radiostraling ontstaat in kleine, losse gebiedjes vlak boven het oppervlak van de neutronenster. De fysische processen die optreden onder de extreme zwaartekracht en magneetvelden op een neutronenster zijn op Aarde niet na te bootsen, en worden nog niet goed genoeg begrepen.
Het onderzoek met PuMa is mede mogelijk gemaakt door NOVA, de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie. Met de stichting ASTRON werkt NOVA aan een nog betere pulsardetector, PuMA-2, die in 2005 toonaangevend moet zijn.
Bij sommige pulsars blijkt de radiobundel een langzaam ronddraaiende carrousel van sub-bundels. Aan de voet zijn deze subbundels waarschijnlijk slechts 20 meter breed. Ze staan zo'n 50 meter uit elkaar. Het is zeer opmerkelijk dat een apparaat dergelijke kleine structuren op een afstanden van duizend lichtjaar kan waarnemen.

Erick Vermeulen