Zitten astronomen in hun zoektocht naar buitenaards leven al jaren op het verkeerde spoor? Nieuw onderzoek wijst uit dat oceanen een planeet niet per se leefbaarder maken.

Hoewel planeten met oceanen overspoeld worden door een van de belangrijkste levensingrediënten, zijn het mogelijk niet de beste plekken om buitenaards leven te vinden. Dit contra-intuïtieve idee is in november gepresenteerd door onderzoekers van de Arizona State University tijdens de Habitable Worlds Conference.

water-planeet-exoplaneet-oceanen
Water is goed, maar met mate. Beeld: Lucianomendez.

De onderzoekers toonden aan dat een planeet die doordrenkt is met oceanen mogelijk te weinig fosfor bevat. Dit is een cruciaal bestanddeel van DNA en andere belangrijke levensmoleculen. In tegenstelling tot andere essentiële levensingrediënten is fosfor moeilijk te vinden, doordat het voornamelijk opgesloten zit in rotsen. Het komt pas vrij als regenwater op de rotsen klettert en het fosfor meeneemt naar water, waar micro-organismen het kunnen gebruiken.

Gaan we buitenaards leven ontdekken op ijsmanen?
LEES OOK

Gaan we buitenaards leven ontdekken op ijsmanen?

De ruimtevaartorganisaties NASA en ESA spenderen momenteel miljarden aan missies naar de ijsmanen rond de planeten Jupiter en Saturnus.

Waterwerelden

Regenwater is vrij efficiënt in het losmaken van fosfor, maar zeewater is dat niet. Dat is een probleem voor planeten die volledig bedekt zijn met zoute zeeën. Zonder blootliggend land komt er veel minder fosfor vrij voor prille levensvormen. De onderzoekers schatten dat dergelijke waterwerelden in vergelijking met de aarde drie tot vier keer minder fosfor in hun oceanen hebben.

Het onderzoek impliceert niet alleen dat leven op zo’n planeet moeilijk op gang komt. Zelfs als er zich leven heeft genesteld, wordt het lastig voor astronomen om het waar te nemen. De onderzoekers concluderen dat levensvormen zoals fytoplankton slechts een tiende van de hoeveelheid zuurstof in de aardatmosfeer uitstoten. Dat is veel te weinig om te meten. Astronomen die ernaar streven om buitenaards leven te ontdekken, kunnen hun telescopen dus wellicht beter richten op planeten die niet vol zitten met water.

Sweet spot

LEESTIP: In ‘Praktisch planeetonderzoek voor de zaterdagochtend’ laat Sebastiaan de Vet zien dat je niet naar een andere planeet hoeft om te ontdekken hoe die eruitziet. Bestel in onze webshop.

Toen onderzoeker Tessa Fisher op de conferentie de resultaten bekendmaakte, bracht ze behoorlijk wat teweeg. Nog voordat haar presentatie was afgelopen, deelde Shawn Domagal-Goldman van het Goddart Space Flight Center haar onderzoek met zijn eigen team. ‘We waren zo enthousiast over haar resultaten, dat we meteen gingen modelleren hoe de atmosfeer van zo’n oceaanrijke planeet eruit kan zien’, zegt hij.

Domagal-Goldman hoopt in samenwerking met Fisher de samenstelling van de atmosfeer boven een waterwereld beter in kaart te brengen. Ondertussen onderzoekt Fisher hoe de hoeveelheid beschikbaar fosfor afhangt van verschillende hoeveelheden water. Haar onderzoek heeft aangetoond dat leven niet floreert als ergens te veel water is. Fisher is daarom benieuwd of er een sweet spot is met precies de juiste hoeveelheid water.

Verder kijken

‘Fishers werk laat zien dat we bij het nadenken over de waarschijnlijkheid van leven op andere planeten echt verder moeten kijken dan of er wel of geen water aanwezig is’, zegt Domagal-Goldman. ‘We moeten ook nadenken over dingen die niet alleen beïnvloeden of leven kan ontstaan, maar ook hoe productief dat leven dan is. Ook als een planeet leven bevat, is het mogelijk dat we dat leven niet kunnen vinden.’

speurtocht naar buitenaards leven
LEESTIP: Speurtocht naar buitenaards leven. In dit rijk geïllustreerde boek laat Nanne Nanninga zien hoe leven op andere plekken in het heelal kan zijn ontstaan. Bestel in onze webshop.

Astronomen verleggen hun aandacht daarom steeds meer van bewoonbaarheid naar meetbaarheid. ‘Als we een soort atmosferische handtekening waarnemen, zullen we een verstrengelde brij zien van alles wat de planeet te bieden heeft’, zegt Elizabeth Tasker van de Japan Aerospace Exploration Agency.

Om daar chocola van te maken, hebben astronomen hulp nodig. ‘Mensen die zich met oceanografie en microbiële ecologie bezighouden, weten al jaren dat je regenwater nodig hebt om fosfor vrij te maken. Astronomen wisten dit echter niet, zodat ze ook niet over dit probleem nadachten’, zegt Fisher. ‘Ik denk dat onze voornaamste doorbraak is dat we eindelijk astronomen, oceanografen en biologen in één kamer hebben gezet.’

Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.

Lees verder: