Kan pijn bij anderen jou pijn bezorgen? Experimenten met muizen tonen aan dat pijn mogelijk sociaal overdraagbaar is. Mocht dit ook voor mensen gelden, dan kan het een verklaring bieden voor aandoeningen zoals fibromyalgie, waarbij er sprake is van pijnklachten zonder aanwijsbare medische oorzaak.
‘We hebben voor het eerst aangetoond dat het mogelijk is om pijn te veroorzaken zonder een verwonding of ontsteking,’ zegt Andrey Ryabinin van Oregon Health and Science University in Portland, Verenigde Staten. ‘Pijn kan puur door sociale signalen ontstaan.’
Ryabinin en zijn collega’s ontdekten het fenomeen bij muizen die in de buurt waren van muizen waarbij pijn veroorzaakt werd, maar er geen fysiek contact mee hadden. Deze ‘omstandermuizen’ bleken even overgevoelig op pijn te reageren als de muizen die daadwerkelijk de pijn ondergingen. Bij het onderzoek bevonden alle muizen zich in dezelfde ruimte, maar hun kooien stonden één à twee meter bij elkaar vandaan. Bovendien konden de muizen elkaar niet zien.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
De onderzoeksgroep veroorzaakte bij een aantal muizen ontwenningsverschijnselen van alcohol of heroïne, wat leidt tot een overgevoelige reacties van het centraal zenuwstelsel. Een andere groep kreeg een injectie in hun poten die irritatie veroorzaakte. Daarna werden deze muizen en de ‘omstander’ muizen op drie manieren getest op overgevoeligheid voor pijn. Bij de eerste methode werden ze onder hun poten gekieteld met steeds fijnere haartjes. Bij de tweede test werd hun staart in warm water gedoopt en keken de onderzoekers hoe snel ze hem wegtrokken. Ten slotte kregen ze een irriterende stof geïnjecteerd in een poot en werd er gekeken hoe vaak ze in reactie daarop hun poot likten.
Naderende dreiging
‘De omstandermuizen bleken dezelfde overgevoeligheidsscore te halen als de muizen waarbij de pijn veroorzaakt werd door ontwenningsverschijnselen,’ zegt Ryabinin. Dit in tegenstelling tot de controlemuizen die zich in de kamer ernaast bevonden. Bij hen was geen overgevoeligheid merkbaar. Bij de omstandermuizen die zich in de buurt bevonden van de muizen die irriterende injecties kregen was de score de helft lager. Ze bereikten echter nog steeds een hogere score dan de controle muizen.
Vervolgens toonde Ryabinin aan dat de geur die gepijnigde muizen uitscheidden, signalen bevatten die de overgevoeligheid veroorzaken. Dit deed hij door te laten zien dat de muizen hetzelfde reageren als ze enkel aan de kooi van gepijnigde muizen worden blootgesteld.
Volgens Ryabinin is dit fenomeen mogelijk ontwikkeld om andere muizen te waarschuwen voor naderende gevaren, ziekte of andere dreigingen.
De resultaten kunnen volgens Ryabinin een eerste stap zijn richting het verklaren van het ongemak dat mensen soms ervaren zonder aanwijsbare reden. Het is bij mensen alleen een stuk lastiger te achterhalen hoe de signalen overgedragen worden, aangezien wij veel minder dan muizen gericht zijn op geuren.
‘We weten niet of geur een rol speelt bij pijnervaring bij mensen. Het is wel experimenteel aangetoond dat mensen gevoelig zijn voor geuren die ze onbewust opmerken en zelfs hun gedrag erdoor aanpassen,’ zegt Ryabinin. ‘Bij mensen is het zicht echter ook erg belangrijk. Daarom reageren we meteen als we een patiënt met chronische pijn zien verkrampen.’
Volgens Ryabinin kan het onderzoek gevolgen hebben voor mensen die samenleven met patiënten met chronische pijn. Zij lopen namelijk zelf ook risico op pijnklachten.
‘Het heeft alles te maken met het functionele nut van gevoelig zijn voor de gemoedstoestand van anderen,’ zegt Frans de Waal van Emory University in Atlanta, die aspecten van empathie bestudeert. ‘In harmonie zijn met de situatie waar anderen in verkeren is erg waardevol bij het aanpassen aan en reageren op nieuwe situaties.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: