De micro-organismen die de eerste ecosystemen op aarde vormden, waren geen liefhebbers van zonnebaden. Ze hielden zich verborgen in de schaduw toen de zon te sterk was.
Foto: Aleksy Nagovitsyn
In Zuid-Afrika zijn fossiele micro-organismen gevonden uit het Archeïcum-tijdperk. In dit tijdperk is vermoedelijk het leven op aarde ontstaan. De fossielen werden gevonden in holten bij een getijdenzone. Deze holten hebben waarschijnlijk bescherming geboden tegen de dodelijke zonnestralen.
Overleven
In deze periode, tussen 4 miljard en 2,5 miljard jaar geleden, werd de aarde namelijk verschroeid door sterke uv-straling. Een beschermende ozonlaag was er nog niet. Dat micro-organismen onder deze omstandigheden konden overleven, was niet vanzelfsprekend.
Frans de Waal (1948-2024): ‘Zo speciaal zijn wij mensen niet’
Primatoloog Frans de Waal is op 14 maart 2024 overleden. In juni 2019 interviewde New Scientist De Waal. De les die hij meegaf: ‘zo speciaal zijn wi ...
De oudste van deze microbiële fossielen zijn ongeveer 3,4 miljard jaar oud. De cellen leefden op zandkorrels die bedekt waren met water of andere zandkorrels.
Microbiële matten
Het gebied waar de fossielen zijn gevonden, is de ‘greenstone-gordel van Barberton’ in Zuid-Afrika. Daar is oud vulkanisch gesteente naar het oppervlak geduwd. Op die plek vonden onderzoekers een dunne laag gesteente die waarschijnlijk bestaat uit gefossiliseerde microbiële matten die de getijdengebieden 3,2 miljard jaar geleden bedekten.
Controle
De bacteriën zijn staafvormig en groeien aan elkaar als draden, zoals veel bacteriën dat nu nog doen. ‘De vorm is erg gelijkmatig’, zegt medeauteur Alessandro Airo. Martin Homann van de Vrije Universiteit in Berlijn analyseerde de fossielen. ‘Bacteriën hadden dus ook in die tijd al controle over hun diameter en lengte, net zoals micro-organismen die vandaag de dag leven’, zegt hij.
Omstreden
‘Kennis over microfossielen uit het Archeïcum is schaars en omstreden’, zegt Birger Rasmussen van de Curtin Universiteit in Australië. Hij bracht onlangs een rapport uit over de ontdekking van micro-organismen die 2,7 jaar geleden in Australië in holten leefden. ‘Dit is een spannende ontdekking, omdat die de mogelijkheid op leven in dit soort omgevingen nog eens 500 miljoen jaar terug brengt’, zegt hij.
Mars
De atmosfeer en UV straling tijdens deze periode van de aarde lijken veel op de omstandigheden op Mars op dit moment. Begrip over hoe organismen onder deze omstandigheden overleven, kan aanwijzingen geven over het soort leven dat op Mars gevonden kan worden en op welke plekken de kans op een levensteken het grootst is.
Deze studie laat zien dat leven ook in die tijd dicht aan het oppervlak mogelijk was’, zegt Airo. Het zou dus kunnen dat micro-organismen op het oppervlak van Mars floreerden, en niet alleen in diep water of net onder het oppervlak konden bestaan.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees ook: