Het nieuws dat de dolk van Toetanchamon gemaakt zou zijn van meteorietijzer verspreidt zich als een lopend vuurtje over het internet en in de krant. Maar hoe bijzonder is de ontdekking dat Toetanchamons dolk van buitenaards materiaal gemaakt is?

Met de vondst van zijn graf in 1922, werd farao Toetanchamon plots wereldberoemd. Meer dan 3000 jaar bleef zijn begraafplaats, met de duizenden schatten daarin, bewaard. Een van die schatten is de ijzeren dolk die deze week de voorpagina’s haalde. De dolk zou namelijk gemaakt zijn van meteorietijzer.

Al sinds het graf ontdekt werd, hangt er een waas van mysterie rond Toetanchamons dolk. Pas zo’n driehonderd jaar later nadat Toetanchamon leefde werd het bewerken van ijzer namelijk pas op grote schaal toegepast. Misschien moesten we de herkomst van de ijzeren dolk dus buiten onze aarde zoeken?

‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’
LEES OOK

‘Depressie zit niet alleen in het hoofd, maar in het hele lichaam’

Psychiatrisch epidemioloog Brenda Penninx onderzoekt het verband tussen mentale en lichamelijke gezondheid.

De ijzerendolk, die op het dijbeen van de farao aangetroffen werd. Bron: Meteoritics & Planetary Science
De ijzeren dolk, die op het dijbeen van de farao aangetroffen werd. Bron: Meteoritics & Planetary Science

Sinds de jaren zeventig weten we immers al dat het nikkelgehalte van meteorietenijzer hoger is (tussen de 5 en 35 procent) dan van het ijzer op aarde (maximaal 4 procent). Maar om de samenstelling van meteorieten te bepalen, moet er een stukje materiaal van af worden gebroken. Een beetje zonde om dat ook met een Egyptische schat te doen.

Nu de röntgenfluorescentiespectrometrie geoptimaliseerd is, kan de compositie van objecten ook onderzocht worden zonder hen te beschadigen. In 2015 bleek uit metingen op basis van röntgenstraling al, dat kralen uit de Egyptische Gerzeh-graven uit meteorietenijzer bestaan.

IJzer uit de hemel

En zelfs dat nieuws kwam niet helemaal uit de lucht vallen. We wisten immers al dat de Egyptenaren een speciale hiëroglief wijden aan meteorietijzer. ‘Ba-ne-pe’, betekent net zoveel als ‘ijzer uit de hemel’. Dat hiëroglief werd al in de jaren teruggevonden documenten uit de veertiende eeuw voor Christus. De Egyptenaren hielden lijsten bij met geschenken gemaakt van het buitenaardse materiaal, waar onder andere een dolk, precies zoals die van Toetanchamon, op staat. In de papieren staat dat de dolk aan Toetanchamons grootvader geschonken zou zijn. Al die aanwijzingen maken de buitenaardse oorsprong van de dolk dus eerder waarschijnlijk dan onverwacht.

De ontdekking dat de dolk van Toetanchamon zo’n 10,8 procent nikkel bevat (en niet 2,8 procent zoals eerder gemeten was) en dus gemaakt moet zijn van een ingeslagen meteoriet, maakt de farao misschien nog mythischer dan hij al was. Maar iets nieuws, dat is het gebruik van meteorieten door de oude Egyptenaren niet.