De voorouder van alle gewervelde dieren op aarde had een enorm grote mond, maar ogenschijnlijk geen anus.
Het microscopische wezen Saccorhytus, zo genoemd omdat hij met zijn grote mond en elliptische lijfje wel wat weg heeft van een zakje, leefde 540 miljoen jaar geleden. Hij is ontdekt tussen uit China afkomstige microfossielen. ‘Met het blote oog lijken de fossielen op kleine zwarte korreltjes, maar als je ze onder de microscoop bekijkt, valt je mond ervan open’, zegt lid van het onderzoeksteam Simon Conway Morris van de University of Cambridge.
Onderzoekers vermoeden dat het beestje, dat ongeveer een millimeter groot was, tussen de korrels op de zeebodem leefde. Naast een mond die relatief groot was ten opzichte van de rest van zijn lijf, ontdekten de onderzoekers nog andere eigenschappen. Zo had het mogelijk een dunne, relatief flexibele huid en spiertjes die samentrekkende bewegingen konden maken en het beestje zich al wriemelend konden laten voortbewegen.
‘Invasieve exoten bestrijden doet meer kwaad dan goed’
Het is doorgaans geen goed idee om invasieve exoten te bestrijden, stelt Menno Schilthuizen. Daarmee vertraag je het natuurlijke proces.
Nieuwmondig
Het wezentje at waarschijnlijk door voedseldeeltjes op te slokken, of zelfs andere beestjes, maar wetenschappers vonden geen bewijs dat het beest een anus bezat. ‘Als dat inderdaad klopt, dan kwamen afvalstoffen er gewoonweg weer via de mond uit. Iets dat vanuit ons perspectief niet heel fris klinkt’, zegt Conway Morris.
De onderzoekers geven het beestje op de evolutionaire ladder de plaats van meest primitieve ‘nieuwmondige’ die tot nu toe bekend is. Dit is een brede biologische categorie waaronder een hele hoop subgroepen vallen, waaronder gewervelden. ‘We denken dat het beestje als vroege nieuwmondige het primitieve begin markeert van een enorm breed gamma aan diersoorten, waaronder wijzelf’, zegt Conway Morris. ‘Alle nieuwmondigen hadden een gemeenschappelijke voorouder en dat is waar we met dit beestje naar denken te kijken.’
Evolutie
Saccorhytus geeft een opmerkelijk inkijkje in de eerste stadia van de evolutie van een groep dieren die zich ontwikkelde tot vissen, en uiteindelijk tot ons, zegt een ander lid van het onderzoeksteam, Degan Shu van Northwest University in de VS. Zo had het wezen bijvoorbeeld ook kleine conische structuren op zijn lijf, die misschien de evolutionaire voorlopers zijn van de kieuwen van vissen.
De meeste andere groepen nieuwmondigen die tot nu toe waren ontdekt, dateren van 510 tot 520 miljoen jaar geleden. Dit is een tijd waarin ze zich al waren begonnen te diversifiëren naar gewervelden, zeescheden, stekelhuidigen – dieren zoals zeesterren en zee-egels – en kraagdragers, een groep waaronder bijvoorbeeld eikelwormen vallen.